Çopraşıklı Solağın ağıdı
(Gedik Mehmet Erdem 1329-1968)

Ellezlerden; Solak lakabıyla da bilinen Gedik Mehmet’in Battal, İbrahim, Hacı Ömer isimli üç erkek kardeşiyle Sultan(Sosiy) ve Ayşe adlı iki bacısı bulunmaktadır.
1329 doğumlu Solak Mehmet, 1968 yılında bir kavgada vurularak rahmetli olur. Ardında boynu bükük eşi Kezi (Keziban) ile Zeynep, Bektaş ve Gülbeyaz isimli üç yetim bırakır.
Kozaklı İlçesi Sadin Köyünden, Sarı İsmail eşi Ayşe Güner ile Çopraşık Köyünden Latif eşi Sultan Gürsaz (Sosiy) tarafından yakılan ağıt, rahmetlinin yeğeni ve torunları vasıtasıyla tarafıma ulaştırıldı.
Çopraşık’da ebedi istirahatgâhına konulan Solak Mehmet’in, köyün Pulluburun (acerler) diye bilinen mevkiinde kendi adıyla anılan bir çeşmesi vardır.

Solak (Gedik) Mehmet’in ağıdı

Hazeri de benim gönlüm hazeri
Gün dönünce yazı yaban bezeri
Gardaşım vurulmuş nerde mezeri
Felek beni taşa çaldı neyleyim

Kanadım yok çırpınıp da uçmaya
Dizim tutmaz Çopraşığa aşmaya
Ellerim ermedi halelleşmeye
Felek beni taşa çaldı neyleyim

Kara haber geldi eyledi sersem
İyi olmaz dediler her kime sorsam
Almaz ki yerine canımı versem
Felek beni taşa çaldı neyleyim

Çopraşığa vardım sela okunur
Emirler birikmiş yola bakınır
Gedik Mehmet kandan kına yakınır
Felek beni taşa çaldı neyleyim

Noluyum da Solak gardaş noluyum
Pınarından testileri doluyum
Sen yaşa da ben kurbanın oluyum
Felek beni taşa çaldı neyleyim

Yareni yoldaşı yeğeni gelsin
Hani nerde babam diyeni gelsin
Bayram günü kara giyeni gelsin
Felek beni taşa çaldı neyleyim

Ağıdı Yakanlar:

Çopraşık Köyünden Ellez kızı Ayşe Güner(1911-1978) Solak Mehmet'in bacısı. Kozaklı İlçesi Sadin(Özce) Köyünden Sarı İsmail'in eşi
Çopraşık Köyünden Ellez Kızı Latif eşi Sosiy (Sultan)Gürsaz 1915-1997 Solağın Bacısı

Kaynak kişiler:
Çopraşık Köyünden Latif oğlu Şıhı Mehmet Gürsaz 1948 (Yozgat-Yerköy’de mukim)
Çopraşık Köyünden Mustafa oğlu Sait Çelebi 1965( Emekli polis Kayseri'de mukim)
Çopraşık Köyünden Sait oğlu Emre Çelebi 1997(Kayseri’de mukim)

Fotoğraflar:
Solak-Gedik Mehmet Erdem 1329-1968
Sultan(Sosiy)Gürsaz 1915-1997
Ayşe Erdem 1911-1978

Çopraşıklı Hikmet Çakır’ın ağıdı
(1938-1979)
Çopraşık Köyünden; Latif ve Zeliha’dan olma Hikmet Çakır, köy halkı ve çevre insanı tarafından çok sevilen, güvenilen, sözünün eri, yardımsever naif bir beyefendi olarak bilinirdi. Benim de kendisini tanıma şansım oldu.
Latifler; Hilmi Çakır, Hikmet Çakır, Meliha Çakır, Neziha Dağ, Hatun Dinç ve Zeynep Öcan kardeşlerle çoğalıp dağılmışlardır.
Aileden Hikmet Çakır, aynı köyden Yahya ve Güzel kızı Şehriban Peksak’la dünya evine girmiş. Bu evlilikten, Nermin, Mehmet, Ergün, Zeliha, Nihal ve Aydın isimlerini verdikleri çocuklar aileye katılınca mutlulukları daha da perçinlenmiştir.
Köyde çiftçilikle uğraşan Hikmet Çakır, sonrasında çocuklarının tahsili için ve ailesinin büyük bir bölümü de orada yaşadığından, Yozgat’ın Şefaatli ilçesine taşınmıştır.
Latiflerin Hikmet, geçirdiği kalp rahatsızlığı nedeniyle Ankara’ya sevk edilir, ne yazık ki geriye tabutla döner. Zeliha’nın oyuncağını toprağına saklayıp, köy imamı Rahmetli Kasım Hoca’nın işaret saydığı kabri camideki mezarlıktadır.
Rahmetli Çakır, arkasında, gencecik bir eş ile henüz kol kanat isteyen altı yetim bırakır. Her bahçede goncaları duldalayan bir çınar olduğundan bacısı Neziha Dağ,bu görevi üstlenerek yanlarında durmaya çalışır.(Şehit Kur. Yüzbş. Ersan Dağ’ın annesi )
Köyümün ağıtları ile ilgili çalışmamı sosyal medyadan takip eden Zeliha Ateş,” Samsun- Terme İlçesinde yargıç kızını ziyarette gittiğinde, annesinin babasına yaktığı ağıdı tarafıma iletmek düşüncesiyle şahsıma ulaştırdı.”İletişim kurduğumuz tarihte validesi hayattaydı. Çok üzücüdür ki ağıt elime geçtiğinde o da bu dünyaya veda etti. İnşallah ahrette mülaki olurlar
Ağıt, milli veznimiz hecenin, on birli kalıbıyla altı kıta yazılmıştır. İlk dörtlük aaab-diğer dörtlükler bbba kafiye örgüsüyle devam ederken, son kıta ise beş mısradan meydana getirilip, tapşırmasız olarak söylenmiştir.
Şiirimizdeki kültürel sanatlara, çeşitli ifadelerle yer verilen ağıdın teması, aşk- ve ölümdür.
Çopraşıklı Hikmet Çakır’ın ağadı
(1938-1979)

Küçükten evlendim kıymet bilmedi
Ağlayınca gözyaşımı silmedi
Anam babam hiç yanıma gelmedi
Ne vardı erkenden koyup gidecek

Ellerime kına yaktım yaşınan
Bağrım dövdüm kara kara taşınan
Nasıl edem bunca yetim kuşunan
Ne vardı gömleğin soyup gidecek

Aydın’la Nihal’in hep seni özler
Zeliha gizlice yolunu gözler
Mezerin başında tutmadı dizler
Ne vardı sözünden cayıp gidecek

Çocuklar ufacık başsız durmuyor
Eş dost gelip halimizi sormuyor
Babasızlık bize aman vermiyor
Ne vardı bağrımı oyup gidecek

Çopraşık Köyünde bir gelin başım
Ne anam ne babam ne de gardaşım
Silerim yağlığa tükenmez yaşım
Ne vardı elini yuyup gidecek

Kim arkalar Mehmet ile Ergün’ü
Nermin kızın kara geçer her günü
Bana derler bir yiğidin dargını
Ne vardı ecele uyup gidecek
Bizi dul yetimce koyup gidecek

Ağıdı Yakan:
Şehriban Çakır 1938-2020
Kaynak Kişi:
Zeliha Ateş 1973 Kozaklı Sadin(Özce) Köyünden Polis Memuru Hacı Mustafa eşi. Konya’da mukim
Derleyen:
Yusuf Özcan

Fotoğraflar:
Hikmet Çakır-Şehriban Çakır/Hacı Mustafa ve Zeliha Ateş

Beş Vakit Allahuekber

Türk'ün vatanıdır kan düşen toprak
Dalgalansın daim üstünde bayrak
Gamdan azade ol kederden ırak

Hüzünlü bulutlar hoş durmaz oğul
Şehitler Tepesi boş durmaz oğul

Mavi gözlü kurt yeleli bir Paşa
Emretti askere atıldı başa
Çanakkale dendi kanlı savaşa

Semada alıcı kuş durmaz oğul
Şehitler tepesi boş durmaz oğul

Buzdan süngülerle çatık tüfekler
Mehmetim yıllardır nöbette bekler
İniler beş vakit Allahuekber

Yiğitler beyhude koşturmaz oğul
Şehitler tepesi boş durmaz oğul

İstiklal Harbinde yanan meşale
Ersan Dağ'la sanki coşan şelale
Yüzbaşım erişti şanlı hilale

Çığların önünde taş durmaz oğul
Şehitler tepesi boş durmaz oğul

Çopraşık köyümdür Çiçekdağ şarım
Hürriyete adandıkça yaşarım
Bir ölüp bin doğan ben Erhan Ar'ım

Yutkunan boğaza aş durmaz oğul
Şehitler tepesi boş durmaz oğul

Ne bedelli idi ne de bakaya
Melekler imrenir böyle vakaya
Taktı nişanesin Osman Belkaya

Ananın gözünde yaş durmaz oğul
Şahitler tepesi boş durmaz oğul

Kınalıydı kahkülünün kelebi
Allah için can vermekmiş talebi
Muradına erdi Kadir Çelebi

Kesilen fidanlar yaş durmaz oğul
Şehitler tepesi boş durmaz oğul

Özcan'ım övünür şanlıdır mazim
Şühedam sayısız tükenmez gazim
Türkün düşmanına bitmez garezim

Aşılan dağlarda kış durmaz oğul
Şehitler tepesi boş durmaz oğul

Yusuf Özcan
Tüm Türk İllerinde olduğunca şühedasız, gazisiz vatan sathı yoktur. Köyüm Çopraşık’tan da Sarıkamış, Çanakkale, İstiklal Savaşımızda sayısız kahramanlar, Anadolu’muzun bağrındaki yerini almıştır. Köyümüzün ağıtlarıyla ilgili derlemelerimi bir kitapta toplayarak basım aşamasına getirmiş bulunmaktayım.
Bu coğrafyanın vatan olmasında hiç çekinmeden-gözünü kırpmadan, beşikte bebesini, okulda çocuğunu, ardında anasını-babasını ailesini, bırakan kınalı yiğitlerimizin saygıdeğer ruhu için, anısı için, aşkı için, teröre kurban giden masum yavruların hakkı için, şehitlerimizin aziz hatırası için, uzuvlarını yitiren Mehmetlerimizin başı için,saygı ve minnetle eğilirken, köyümün kartallarının şahsında hepsine ithafımdır.

Kurmay Yüzbaşı Ersan Dağ
Baba adı :Osman Ana adı :Neziha
Doğum Tarihi :20.03.1968 Şahadet tarihi:15.09.1999
Şahadet yeri : Siirt /Pervari
Kabrinin olduğu yer :Ankara Ask. Cebeci Şehitliği

Jandarma Uzman Çvş. Erhan Ar
Baba adı :Mustafa (Kütük) Ana adı :Medine
Doğum Tarihi :20.06.1979 Şahadet tarihi :21.08.2011
Şahadet yeri : Hakkâri Çukurca
Kabrinin olduğu yer :Yozgat/Yerköy Şehitliği

Özel Harekât Pol. Osman Belkaya
Baba adı :Yakup Ana adı :Afet
Doğum Tarihi :06.01.1993 Şahadet tarihi :24.03.2016
Şahadet yeri : Şırnak
Kabrinin olduğu yer :Yozgat /Şefaatli Şehitliği

Piyade Uzman Çvş. Kadir Çelebi
Baba adı :Recep Ana adı :Şadiye
Doğum Tarihi :15.04.1988 Şahadet tarihi :02.09.2016
Şahadet yeri : Hakkâri Çukurca
Kabrinin olduğu yer :Kayseri Kartal Şehitliği

Gazilerimiz

Piyade Yüzbaşı Özgür Ocak
Baba adı :Bekir Ana adı :Bağdat
Doğum tarihi :08.09.1983

Jandarma Astsb. Ömer Büyük
Baba adı :Hasan Ana adı :Ayşe
Doğum tarihi :25.06.1983

Pyd.Dağ. Uzmn.Çvş.Şakir Coşkun
Baba adı :İlyas Ana adı: Ayşe
Doğum tarihi :01.04.1984

Çopraşıklı Hatice Sezen ağıdı
(1938-31.12.2017)

Samanların arasına sakladığı kavunların tadına doyamazdık. Kuru etle pişirdiği aşın yanında sunduğu çir hoşafına kaşık sallamada yarışırdık adeta. Hele o incir uyutması yok mu yeme de yanında yat. Ispatan, hardal, maydanoz, yeşil soğan ve günkurusu biberleriyle yaptığı yumurta salatasının dürümünü kebaba değişmem.
Rahmetli Hatçe Teyzem adını aldığı Hatice-i Kübrâ annemiz gibi ikramı seven, merhametli, paylaşımcı, güler yüzüyle güven dağıtan bir kadınefendiydi.
Çiçekdağı Çopraşık Köyü, Emirler sülalesinden Kara Mehmet oğlu Salman Öcan, eşi Şıh Ahmet kızı Senem’in, Sarıkamış’ta şehit olan üç kardeşine yana yakıla vefatından dolayı, Gülü ve Elmas isimli öksüzleriyle çaresiz kalmıştır. Aynı obadan Hacı Onbaşı kızı Maviş Oğuz’da kocası Osman Dağ’ın ölümüyle Halit ve Rıza adlı yetimleriyle sahipsizliğe teslim olmuşlardır. Araya giren akrabaların çabası sonunda bu iki aile bir çatı altında birleştirilmiş, böylelikle ebediyen kopmayacak bir sevgi bağı oluşturulmuştur. Yarım kalan hayatlarının devamında Hatice ve Mustafa’nın doğumuyla mutlulukları perçinlenmiştir.
Salman ve Maviş Öcan öksüzlerle yetimleri yuva sahibi yapmanın yanında, geçim yollarının açılmasında da desteklerini esirgememişler. Bu arada Hatice serpilip evlenme çağına gelmiştir. Anası ”kızımı tek oğlanlı eve gelin vereceğim” dileğinde bulunmuş hep. Duaları kabul olmuş ki komşuları Müstantik (Yahya) ile Karakız (Naciye)oğulları İsmet Sezen için, Sürmeli Hatçe’ye talip olmuşlar.
Zamanla Yozgat İli Şefaatli İlçesine göçen Sezenlerin, Selahattin ve Erkan isimli oğullarıyla, Reyhan, Zöhre ve Saibe adlı kızlarının haneye katılımıyla çoğalmışlardır. İsmet Sezen Almanya’ya işçi olarak gitmiş, Hatçe Gelin âlicenaplığı yanında otoriter yapısı ile evin yönetimini ele almıştır. Aile büyüklerinin ahirete irtihalinden sonra, kızlarını çıkarıp her birine ayrı ev alan Hatice Sezen, oğlanlarını da baş göz ederek Avrupa’ya babasının yanına yerleştirmiştir.
Bu ağız tatlılığı içinde emekli olmuşlar, bir ayakları memlekette diğeri torunlarının yanında mesut yaşarken, Hatçe Teyzem amansız bir hastalığın pençesine düşmüştür ne yazı ki.
Ecel yeni bir yılın kapısını açtırmayıp,“bir aralık bul gel demiştir sanki”.2017 senesinin son gününde, yağan kar salacasını süslerken, Şefaatli kabristanında anası Maviş Karının ayakucuna sokularak, topraktan yorganını çekmiştir üstüne.

Ağıdı yakanlar:

Çopraşık Köyünden İsmet ve Hatice oğlu Selahattin Sezen 1962 ikameti Almanya
Çopraşık Köyünden Salman ve Senem kızı Elmas Özcan 1926 Yozgat /Şefaatli’de mukim

Çopraşıklı Hatice Sezen’in ağıdı

Anamın değil de babamın kızı
Dayandı bastona tutmuyor dizi
Sıra sende miydi sürmeli bacım
Kapattın kapıyı ağlattın bizi (Elmas Özcan)

Ellemeyin yaraları bitişsin
Balkonunda çifte kumru ötüşsün
Ben kurban olayım Erkan oğlana
Haber verin anasına yetişsin (Elmas Özcan)

Selahattin destelesin telini
Kızlar gelip kınalasın elini
Çelindi mi İsmet evin direği
Ne yana gönderdin Hatçe Gelini (Elmas Özcan)

Gardaşı küsküne yanar bacısı
İçerimde közleniyo acısı
Serpil gelin döşeğine yatırın
Meryem kızım olsun gayri sucusu (Elmas Özcan)

Çopraşık köyü de haberin duysun
Kızları bu düşü hayıra yoysun
Benim bacım pek nazlıdır komşular
Hocalar kabrine usulca koysun (Elmas Özcan)

Aldım uşakları geldim yanına
Ulaşıp da kan katayım kanına
Ben kurban olayım sürmeli anam
Azrail mi kast eyledi canına (Selahattin Sezen)

Neylesin de Erkan oğlan neylesin
Nazlanıp da nerde gönlün eylesin
Kara haberini aldım anamın
Biri çıkıp yalan diye söylesin (Selahattin Sezen)

Gelinleri karaları bağlasın
Reyhan kızı başucunda ağlasın
Sever idi anam şerbet içmeyi
Gözyaşımdan özeyin de çağlasın (Selahattin Sezen)

Eller tutmuş avlusunun başını
Süpürün de temizleyin taşını
Anam kurban olsun sus Zöhre bacım
Yeter artık sil gözünün yaşını (Selahattin Sezen)

Çeken bilir şu Yozgat’ın kışını
Duman almış çamlığının başını
Elinle mi koyacaksın toprağa
Söyle baba kırk senelik eşini (Selahattin Sezen)

Saybe gelsin başucuna otursun
Torunları hizmetini yetirsin
Ananın yarısı teyzedir der
Elmas Teyzem döşeğine yatırsın (Selahattin Sezen)

Derleyen:
Yusuf Özcan
Fotoğraflar:Hatice Sezen/İsmet Sezen/Elmas Özcan/İsmail Özcan/Selahattin Sezen
 

Çopraşıklı Hacı Halil Kurt’un ağıdı
(1934-1999)

Ortaokul birinci sınıfı takdir belgesi alarak geçmiştim. Hasat sonu emmimin Urfa’dan getirdiği, Nacar marka saati övgüleriyle koluma takması, üstüne üstlük Yerköy’ün en ünlü pastanesinde, dondurmalı baklava ısmarlaması, bugün gibi belleğimde tazeliğini koruyor.
Çopraşık Köyünden Ahmet ve Zeynep oğlu Hacı Halil Kurt, çiftçiliğin yanında biçerdöver işi ile iştigal eder, çevresinde çok sevilirdi. Hatırşinas, yardımsever kişiliğiyle Diyarbekir, Urfa, Silvan, Siverek, Ceylanpınar, Sivas, Yozgat ve Kırşehir yöresi insanlarının gönüllerine taht kurmayı başarmıştı. Yası günlerce sürmüş, gelenlerin ardı arkası kesilmemişti.
Babası Ahmet gibi tek erkek evlat olan, Halil Kurt’un dedesi Hacı Bekir, aynı köyden Karayünlü (Karakoyunlu),babaannesi(ecisi)Döndü ise Emirler sülalesinden Şıh Ahmet’in kızıdır.
Ekin biçme zamanı makinelerini çeker, çalışanlarına ”kimsenin rızkı ortada kalmasın, sakın ola tarla atlamayın, tembihli olanları bırakıp, diğerlerinin mahsulünün tanesine ziyan vermeden sahiplerine götürün!” Uyarısında bulunur, takibini de ihmal etmezdi.
Hacı Halil Kurt, uzun boylu, geniş omuzlu, aydınlık yüzlü, sürmeli gözlü, epeyce yakışıklıydı. Altı köşe kasket giyer, sakoyu omzundan aşağıya salardı. Kurtağızlı pantolonunun dökümüyle süvarileri andırırdı. İskarpinlerini hiçbir zaman boyasız giymezdi.
Teyzekızı Safiye ile evlenmiş, yaklaşık kırk sene aynı yastığa baş koymuştur. Yüksel(rahmetli),Sadettin isimli iki oğlu ve Sariye, Döndü, Hatice, Kafiye, Zeynep adlı kızları dünyaya gelmiştir.
1999 yılı Şubatın sonuna doğru, Yozgat İli Yerköy İlçesinde kalp krizi geçirmiş, Kırşehir’e ulaştırılmak üzere yola çıkıldığında, Çiçekdağı İlçesi 1300 rakımlı Keklikali yokuşunda ruhunu teslim etmiştir. Kar-tipi-sürgün ile gelen ecel, Sarıkamış Harekâtında yüz sene önce donarak şehit olan üç dayısının kaderini yazmıştır adeta.

Ağıdı yakanlar :
Hacı Halil oğlu Sadettin Kurt (1975 Emniyet Mensubu Ankara’da mukim)
Hacı Halil eşi Mehmet Mustafa kızı Safiye Kurt (1937 doğumlu Yerköy’de mukim)
Salman Kızı Gülü Büyük (Rahmetli Bibisi 1339-2005)
Salman kızı Elmas Özcan(Bibisi 1926 doğumlu Yozgat-Şefaatli’de mukim)

Kaynak kişi: Sadettin Kurt

Çopraşıklı Hacı Halil Kurt’un ağıdı

Kapıya çekmişler sarı biçeri
Dolandım da giremedim içeri
Benim babam bir ocağın umudu
Neyledin Çopraşık koca rençberi (Saadettin Kurt)

Ahmet Dedem doğrulup da yürüsün
Gelin anam karaları bürüsün
Gün dönmeden karla doldu avlumuz
Sarı Yüksel gayri damı kürüsün (Saadettin Kurt)

Haberi ulaşmış Yozgat Sivas’a
Diyarbekir Urfa gelmişler yasa
Kurbanlar olayım Sadettin sana
Babanın köyneğin tutmayın kısa (Safiye Kurt)

Varın Kırşehir’e doktor getirin
Orda yoksa Ankara’ya götürün
Gadasın aldığım emmim İsmail
Yeğenini odasına yatırın (Safiye Kurt)

Dolardı poşuyu şapkayı yıkıp
Çıkardı sakoyu dalına takıp
Kutnu döşek serin kızlar altına
Gidecek babanız bizi bırakıp (Safiye Kurt)

Elmas teyzesi ağlayıp yansın
Bacısı Şahnuru hizmete dönsün
Benim eşim teneşire yakışmaz
Yatırın halının üstünde yunsun (Safiye Kurt)

Meleşir kuzusu sızlar melülü
Teyzem oğlu bir ocağın delili
Kız Safiye seni kurban ederim
Yalınız bırakma Hacı Halil’i (Elmas Özcan)

Kara Salif arkalasın geriden
Hacı Mehmet yol göstersin beriden
Gadasın aldığım teyzem torunu
Çabucak ayrılıp gitme sürüden (Gülü Büyük)

Nideyim de malı mülkü nideyim
Ecel seni didik didik dideyim
Azrailin alacağı var ise
Bana gelsin ben canımla ödeyim (Safiye Kurt)

Derleyen :Yusuf ÖZCAN

Çopraşıklı Solağın Bektaş'ın ağıdı
Bir ocağın sönüşü

Kızın yazgısı anaya, oğlanın kaderi babaya çekermiş derler.
Coğrafi konumu itibarı ile kuzey-batıdan Yozgat, güneyden Kırşehir, doğu yönünden Nevşehir topraklarıyla çevrili Çopraşık Köyü, değişik zamanlarda bu üç il idaresinde de bulunmuştur. En son devlet yönetimi bakımından Çiçekdağı’ına bağlı kalan köyün, nüfus ve arazi kayıtları bu illerden de çıkmaktadır. Bundan dolayıdır komşu köylerle köklü hısım ve akrabalıkları vardır.
Çopraşık ile Sadin (Özce),karşıdan karşıya birbirlerini görebilen mesafededirler. Yani araları göz çalımı uzaklıktadır.
Ellezlerden; Solak lakabıyla da bilinen Gedik Mehmet Erdem,1968 yılında bir kavgada vurularak rahmetli olur. Ardında boynu bükük eşi Kezi (Keziban) ile Zeynep, Bektaş ve Gülbeyaz isimli üç yetim bırakır.
Acıları ile cebelelleşen ailenin geçim mücadelesinde, başta bibileri Sosiy Gürsaz(Sultan Erdem) olmak üzere, yakınları desteklerini esirgemememişlerdir. Günler bu minvalda seyrederken Bektaş 18 yaşına erişir. Akranlarına göre fizikçe iri, bıyıkları yeni terleyen yağız bir Türkmen delikanlısıdır.
Aile büyüklerinin ortak kararı,“Ocağın bir an önce yanması”üzerine, yani Bektaş’ın evlendirilmesi doğrultusundadır. Konu genç tarafından da kabul görünce, aynı sülaleden Ellez’in Topuz, diğer bir söylemle emmi torunu Koca Şıkı’nın kızına Allah’ın emriyle talip olurlar. Berkiliğin (söz kesimi) ardında nişan günü kararlaştırılır. Bu olaya köy halkı da çok sevinir, Ellez’in odasında şerbetler, kahveler, yemekler ikram edilir.
Sene 1972 aylardan temmuz. Şiddetli sıcaklarıyla canlıları gölgeye çekilmeye zorlamaktadır adeta. Bektaş’ın hem yengesi hem de kayınvalidesi olan Şehriban Erdem önceden hazırlıklarını tamamladığı için sabah namazından sonra yatmamıştır, akşamdan haberli olan kayınbiraderi Ellez Hacı’nın Mustafa ve damadı Bektaş’ı da yanına alarak at arabasıyla Kozaklının Sadin köyüne hareket etmişlerdir. Ziyaret sebepleri, Sadin’de evli bulunan bibileri Ayşe Güner ve akrabalarını görmek, hem de bir ödünçlerini tahsil etmek içindir. Bibileri ve akrabaları tarafından ağırlanan konuklar, ikindi serinliğinde yola revan olurlar.
Atlar rahvanlığını koşum zillerine uydurmuş, ekinlerin arasından çekirge ve ağustosböcekleri ötüşleriyle bu ahenge iştirak etmektedirler. Tekerleklerin çıkardığı sesler tozlarına karışarak bozkırın derinliğinde kaybolmakta iken yolcuların sohbeti silah üzerinde odaklanır. Bu esnada da Büyüklü mevkiine ulaşmışlardır. Büyüklü; Şefaatli’nin Gülistan, Kozaklı’nın Sadin ve Çiçekdağı’nın Çopraşık köyü arazileriyle çevrili eski bir yerleşim merkezidir. Arabayı durdurup silah talimi yapmak isterler. Bektaş, örendeki oymalı bir temel taşının üstüne hedef dikmek için ilerler. O sırada Mustafa’nın elindeki silah kaza ile ateş alır, Bektaş kanlar içinde yere serilir. Olayın iletilmesi, yardım gelmesi ve ulaşım zorluğu kan kaybına neden olur. Geç olmakla beraber Kayseri Devlet Hastanesine ulaştırılır. Acilen ameliyata alınan yaralıdan kurşun çıkartılır.
Yoğunbakıma gelen doktor, “bizim haberimiz olmadan kesinlikle su içirilmeyecek “tembihiyle odadan ayrılır. Hastanın dinlenmesi için bir ara dışarı çıkan refakatçinin yokluğunda,1954 yılında doğan Gedik ve Kezi oğlu, bir ocağın umudu Bektaş, ayılır, su içer ve kaçınılmaz son gerçekleşir.
Kabri, Çopraşık Köyünde babasının yanındadır.
Ağıdı yakanlar:
Çopraşık Köyünden Ellez Kızı Ayşe Güner 1912/1978 Sadin köyünden Sarı İsmail’in eşi (Bibisi)
Çopraşık Köyünden Ellez Kızı Sosiy Erdem (Sultan Gürsaz) 1915/1997 Latif eşi
Çopraşık Köyünden Latif ve Sosiy Gürsaz kızı Latife Dağ

Kaynak kişiler:
Çopraşık Köyünden Mustafa oğlu Sait Çelebi (Emekli Polis memuru Kayseri’de mukim)
Çopraşık Köyünden Benli Mehmet oğlu Hanifi Dilek (Emekli Polis Memuru Yerköy’de mukim)

Çopraşıklı Solağın Bektaş’ın ağıdı
(Bir ocağın sönüşü)

Kapının ağzından bakıyo bana
Kan olmuş kekili dökülmüş yana
Yolların üstünde can veren Bektaş
Anan baban kurban olsun ya sana

Mezere vardım da oğlan kalkmadı
Bibim diye hiç yüzüme bakmadı
Gadanız alayım kınaman beni
Kaza kurşunu idi sesim çıkmadı

Morlu pantulu da sarı kazağı
Oğlanın kekeli Kâbe tozağı
Topuzun odaya misafir dolmuş
Sürün cezveleri dökün kezeği

Kollarını dolamışlar gasteye
Adam böyle etmez yatan hastaya
Bacıları boynun büküp okusun
Yazmış mektubunu vermiş postaya

Bektaş için makinemi satarım
El olsaydı vekilin tutarım
Solağın kapıya kilit vuruldu
Anam dertli ben de ondan beterim

Evleri yüksekte bayrak dikecek
Yarenleri gelip halay çekecek
Kadir Mevlâ’m buna nasıl dayanak
Bektaş nişanlılı sofra dökecek

Mezerin üstünü çiçek bürüdü
Ağlaya ağlaya dilim kurudu
Kapandı ocağı tütünü tütmez
Gardaşımın tek bir oğlu var idi

Çölün ortasında viran Büyüklü
Çopraşık ‘da dört bir yandan höyüklü
Kayseri’ye ulaştırın oğlanı
Gözleri sürmeli sarı bıyıklı

Anan mı bağladı yarana tuzu
Erciyes pek ulu erimez buzu
Ecel celep olmuş kurban seçiyor
Ayrılma sürüden yalınız kuzu

Takmışlar serumu demişler uyu
Tembih etmiş doktor vermeyin suyu
Kurbanlar olurum gardaşım oğlu
Adam düşünmez mi ölürüm deyi

Kezi yastık getir üstü yaygılı
Toplamış ayağın oğlan saygılı
Okuntu dağıtmış toyum var diye
Birikmiş başına Sağdin Kaygılı

Mustafa cahildi bilmiyo madem
Şehriban soykayı almaz mı adam
Emmisi dayısı kayıtın görsün
Açmadan kımçıdı bir sarıçiğdem

Kelimeler :
Kekil :Kakül, perçem
Bibi :Hala, eme, babanın kız kardeşi
Gada ert, bela
Tozak üğünlerde süslü gelin başlığı
Kezek üğün yemeği, davetlilere kurulan sofra
Celep:Hayvan tüccarı,mal alıp satan
Yaygı:Yastık,divan örtüsü,kanaviçe işlemeli örtü
Kaygılı:Şefaatli İlçesine bağlı komşu köy,tasa,gam
Okuntu avet etmek, okumak
Soyka :Ölünün giyim, kuşam ve eşyası
Kımçımak :Kopmak, bitkilerin ucundan koparılması

Derleyen Yusuf Özcan

Çopraşıklı Gülbeyaz’ın ağıdı

Kadının saygınlığını nenemle tanıdım. Onun (Ecimin) köşe taşlığında “ ana dolu, Anadolu’mdur” güngörmüşlüğünün hala hasretindeyim.
Çopraşık köyünde kadın ön plandadır hep.
Alınan kararlarda akildânedir onlar. Kadının parmak basmadığı hiçbir olay geçerli değildir.
Hem ana hem baba olan Anadolu kadını, gerektiğinde “vatan aşktan üstün” düsturunu ilke edinmiştir.
Sarıkamış’a, Çanakkale’ye gidip gelmeyenine alışık gelinlerimiz, Alaman(Almanya) dedikleri gurbet yolunu bekleye bekleye tükendiler.
Çopraşıklı Gülbeyaz’da bu bahtsızlardandır.
Beş çocuğa kol kanat, evin yüküne omuz, gurbetteki eşine destek. Tarla takıl, enik, cücük, koyun-kuzu hep ona bakmaktadır.
Ziyaretine gelen anası Dibek Karı ile babası Benli’yi ağırlayıp, izzetledikten sonra, çocuklarına bakmalarını tembihleyerek koyunlara ot vermek üzere huzurdan ayrılır.
Dambaşındaki otluktan koyunların yiyeceğini çekeyim derken…
Gerisini anası Dibek Karıdan dinleyelim.

Çopraşıklı Gülbeyazın ağıdı

Ankara'da Çopraşık'la aralı
Götürdüler gülyüzlümü yaralı
Kuzuları anam diye meleşir
Sağ selamet dönmez bahtı karalı

Dambaşına hüğme otluk vurulmuş
Siyecine gamlı baykuş kurulmuş
Öte durun beşibirlik takayım
Demeyin kızıma boynuna kırılmış

Dört gardaşı var da Benli babası
Hamit sülalesi Emir Obası
Hacı Mehmet dönüp gütsün kuzusun
Bana gelsin Gülbeyaz’ın gadası

Görülmüş mü böyle yabanda kürtte
Sen gittin sıradan ben kaldım dertte
Güdemem ak kuzum doğrul yerinden
Sabiler pek küçük eşin gurbette

Çimen yeşil çiğdem sarı gül beyaz
Al kalemi ağlamadan gül be yaz
Ölüm yakışmamış taze geline
Kalk yerine anan yatsın Gülbeyaz

Baktım hastanenin mermer taşına
Doktor kanca takmış kızın başına
Emmisi dayısı bakmaya kıymaz
Yeni girdi yirmi sekiz yaşına

Benim kızım gelinlerin hönkeri
Koyun sağar ağ elleri helkeli
Konu komşu oturmuşlar yasına
Çopraşık’da atalardan ilkeli

Sadiye Aynur’a yetirir aklı
Türkan ile Döndü ağlaşır saklı
Muharrem’i daha birce yaşında
Gelene gidene bakar meraklı

Ağıdı yakan :
Çiçekdağı Çopraşık Köyü’nden Ümmügülsüm Dilek (Dibek Karı) 1331/1997
Benli Mehmet Dilek 1335/1986
Gülbeyaz Ergin :1946/1974
Kaynak Kişi :
Kırşehir İli Çiçekdağı İlçesi Çopraşık Köyünden, Yozgat İli Yerköy İlçesinde mukim; Benli Mehmet oğlu Hanifi Dilek, emekli polis memuru(1955)
Derleyen :Yusuf Özcan

Çopraşıklı Bektaş Öcan’ın ağıdı

Önderliği belgelenmiş aksakallar; ”Gölge vermeyen ağacın altında durma yavrum” derlerdi.
Bektaş Öcan daima inandığını yaşadı, ömründe hiç kimseye boyun bükmedi, her ne ise Hak’tan gelir, sevene davası mukaddestir diye kemikleşmiş, onulmaz ağrılarıyla cebelleşip durdu. Kendisini başı karlı ulu dağlardan saymışımdır hep. Dik duruşlu, doğrulardan şaşmayan, bu uğurda ser esirgemeyen inatçı, misafirperver, tabiri caizse ekmeğini bölüşmeden yemeyen, duygu ve düşüncelerini içine atan bir candı. Ağa ile ağa, bey ile bey, çerçi ile çerçi, hizan ile hizan, ozan ile ozan olan, kısaca gönlü insan sevgisiyle bezeli örnek bir şahsiyetti Dayım Bektaş.
Odalar; köylerin misafirhanesi, konukevi, hanı, aşhanesi, kısacası kültür ocaklarıdır. Yılın dört mevsimi, on iki ay gece gündüz aralıksız hizmet veren bu yerler gönül adamları sayesinde yaşamış, halen de bu minval üzere ayakta durmaktadır. Hizmetin karşılığı, selam-güleryüz-muhabbet kısacası dostluktur.
Odaların giderleri hasat mevsiminde düşünülür, yerli müdavimler-misafirler- garipler-yolcular-çerçiler-gezgin âşık ve şairlerin iaşesi bir yana, hayvanlarının barınaklarına yem ve samanları ayrıca depolanırdı.”Sofraya ekmeği bol koyunuz, misafir utanır aç kalkarsa halimiz nice olur“ düsturu baş emirdi. Hane halkı hizmette kusur edemez, çocuklar öksüz duvarın arkasında sohbet dinler, tembih ve aldığı terbiye karşılığı söze karışmaz, bir görev verilecek mi diye heyecanla beklerlerdi.
Bir ara Çopraşık’ın muhtarlığını da yapan, Dayım Bektaş Öcan’ın odasında radyo ajansını, arkası yarını ilk defa dinledim. Kerem’le-Aslıhan’ın, Mecnun-Leyla’nın, Arzu’yla-Kamber’in, Ferhat’la- Şirin’in âşkını yaşadım gözlerim buğulanarak. H.Z Ali ile Hayber Kalesi cengine katıldım okunan cönklerde. Lüks lambası ışığında arabaşı sohbetlerini içtim kaşık kaşık. Taş plaklarla Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, Hafız Burhan girdi gönülevime.
Burada, Muharrem Emmimi (Ertaş),Hacı Dayımı(Taşan),Çekiç Ali bölemizi görüp dinleme şansını nasip etti Huda.
Mesleğe atanmamın ikinci yılı ziyaretimde,”Muallim Efendi Yeğenim, şöyle yanıma otur, Atamız Mustafa Kemal Paşa; yurdumuz ve geleceğimiz olan çocuklarımızı sizlere emanet etti, minderin yukarıdadır” diyerek onurlandırması halen kulaklarımdadır. Dağarcığımızdaki kalıntılar, alıntılardandır işte.
1928 yılında Çiçekdağı Çopraşık Köyünde dünyaya gelen, Latif oğlu Bektaş Öcan, yakalandığı mide kanserinden 1994 tarihinde vefat etti. Dayımın eksikliği yüreğimi burkar hep. Köye her gidişimde gözlerim arar, kabri ve ebedi komşularına dua bırakır dönerim hüzünle.
Cenazesinde; Bacısı Afiy Pekpak, emmisi Salman kızı Gülü Büyük ile eşi Zarif Öcan tarafından yakılan ağıtlar, Yozgat’ın Şefaatli İlçesinde mukim annem Elmas Özcan ve Yerköy’de ikamet eden Gülü Büyük kızı Döndü Öcan’dan derlenmiştir. Fotoğraf ve bazı bilgiler Deniz Öcan’la Muhittin Pekpak vasıtasıyla sağlanmıştır.

Çopraşıklı Bektaş Öcan’ın ağıdı

Odası kitli de tütünü tütmez
Bektaş’ın yerini uşağı tutmaz
Sana diyom sana emmimin kızı
Yetim kuzuları kimseler gütmez

Yıkardı şapkayı tarardı kekil
Bektaş’ın yerine kim olmuş vekil
Gadasın alayım kız Gülü Bacı
Yüzüne bakayım öteye çekil

Ağlasın da Zarif Gelin ağlasın
Ağlasın da ciğerini dağlasın
Gardaşları hizmetini yetirsin
Bacıları gayri kara bağlasın

Alır filintayı dalına atar
Ezer şekeri de kahveye katar
Halı serin yastık koyun başına
Uzanmış toprağa koskoca muhtar

Seslen gelsin Âdem ile Seyit’i
Oğlan küçük Haşim görsün kayiti
Konu komşu kapısına birikmiş
Bayrak mı kaldırmış köyün yiğiti

Köşesinde ağırlardı Ertaş’ı
Beyler sohbetinde çekerdi başı
Sana diyom sana Çopraşık Köyü
Ara da bul gayri Koca Bektaş’ı

Oğlanları savursunlar lodasın
Kızlar dönüp döşesinler odasın
Afiy hizmet eyle deste başına
Asiye’ye aldırırım gadasın

Çeker halayı da çöker serine
Yağlık verin gülyüzlümün terine
Kasım Hoca salasını vermesin
Ben ölürüm gardaşımın yerine

Latif babası da Salman emmisi
Kurun sofrasını dönsün sinisi
Elmas gadan alam söyle Hatçe’ye
Yakışmış mı soykalara yenisi

Kelimeler:
Çerçi: Köyleri araba ya da hayvanıyla gezip, ufak tefek bir şeyler satan gezici esnaf.
Hizan: Yoksul, dilenci, deşirici
Minval: Biçim, tarz, yol
Müdavim: Bir yere sürekli gelip giden
İaşe: Yiyecek, gıda
Düstur: İlke, kural
Öksüz duvar: Köy odalarını bölen yarım duvar
Cönk: Kahramanlık ve sevdaları anlatan halk ozanları yazıtları
Böle: Kardeş çocukları, kuzen
Muallaim: Öğretmen, eğitmen
Filinta: Silah, uzun namlulu tüfek
Kayit: Gerekli olan malzeme için yapılan iş,tedarik
Ertaş: Muharrem Ertaş THM sanatçısı, Neşet Ertaş’ın babası
Loda: Yığın, demet

Bektaş Öcan 1928/1994
Zarif Öcan 1937/2019
Gülü Büyük 1339/2005
Afiy Pekpak 1923/2017

Derleyen: Yusuf Özcan

Çopraşıklı Dağ Osman’ın ağıdı

Ali ile Emine'den olma Dağ Osman’la mutlu bir evlilik yapmıştı Hacı Onbaşı kızı Maviş. Beş altı yaş arayla Halit ve Rıza ismini koydukları evlatlarının doğması bahtiyarlıklarını taçlandırmış,”minem” dediği küçük hanelerini şenlendirmişti.
Tabiri caizse kendi yağları ile kavrulup muhannete muhtaç olmadan yaşayıp gitmekteydiler.1315 Doğumlu olan Dağ Osman,1935 senesi harman zamanı bir baş ağrısı ile yatağa düşüp daha kalkamaz olana kadar.
Maviş Ecem;”Harmana azığını geç götürdüm, ayrıca öküzlerin mesesini bulamamış, bana sordu görmediğimi söyleyince çok kızdı, kötü laflar etti, ben de Halit’i böğrüme takıp evin yolunu tuttum. Yürürken hem ağladım hem ilendim” diye yıllar sonra kızı Hatice Sezen’e içini dökmüştür. Eşinin beyin kanamasından vefatını, ettiği ah yüzünden olduğu yargısıyla kendini cezalandırmıştır adeta.
Anadolu’nun vatan coğrafyasındaki çeşitlemeleri kişilerin yaşantısına sinmiştir. Türkler Horon’da kıpır kıpır, Zeybek’te ağırbaşlıdır, Bar’da mağrur, Ağırlama’da ağıtsıdır, duyguları ise Sürmeli’de kirpiklerden düştüm düşeceğin arasıdır.
Daha önce de belirttiğim gibi, ataları Maraş’tan gelmedir. Çopraşık Köyü; İlkin Yozgat’a, ardından Avanos'a sonunda Çiçekdağı’na(Mecidiye) bağlı olduğundan nüfus kayıtları, askerlik celpleri ve arazi bilgileri bu üç merkezden de çıkmaktadır. Halkı çiftçilik, hayvancılık ve ticaretle geçinir. Okuma -yazma oranı yüksek Çopraşık’tan devlet yönetiminin her kademesinde bireylere rastlanır. Köy,1960 yılından itibaren göç vermeye başlamıştır. Çoğunluğu Şefaatli, Yerköy, Yozgat, Kırşehir, Ankara, Kayseri ve İstanbul’a yerleşmiştir. Başka ülkelerde önemli bir nüfusu bulunmasına karşın insanı soyu ve köyü ile bağını koparmamıştır hiç.
Bayram, düğün, cenaze törenlerinde söylenen ağıt ve maniler geçmişten geleceğe ışık tutar. Mevta yakını kadınlar elbiselerini ters giyer, soykanın etrafında halkalanıp ağlaşırlar. Kutlamalara karalı esvaplarla katılır(bulunmaya mecbursa), ölene kadar kına, sürme, rastık evin eşiğinden giremez, erkeklerse matem zamanı saçlarını yületirler. Ölünün devesinin(varsa) boynundaki çana ot tıkanır. Atının eyeri ters vurulur, zilinin dili kopartılır.
Dağ Osman’ın ağıdında cenaze sahipleri ile taziyecilerin yemek ihtiyaçlarının komşu ve akrabalar tarafında temin edilişi, mevsimine göre yapılacak işlerin yine yakınlar veya köy halkı tarafından üstlenildiği görülmektedir. Bu gelenek görenek ve adetler halen devam etmektedir. Son zamanlarda kurulan taziye çadırları, ayran ve kıymalı ikramı kınanmakla kalmayıp kaldırılmıştır.
Anadolu’muzun bütün sathı gibi Çopraşık Köylüleri de sözkonusu istiklal olunca:”Vatan aşktan üstündür, Allah devletimize milletimize zeval vermesin” ilkesiyle canını malını hiçe saymıştır hep. Bu ilelebet değişmez töredir. Bundan dolayıdır ki: Sarıkamış, Çanakkale, Sakarya, Rus Harbinde çok sayıda şehit ve gazileri vardır. Terör savaşında Cenneti Âlâya uğurladığımız şehitlerimizle uzuvlarını yitiren kahraman gazilerimizi minnet ve saygı ile anıyoruz. Ağıdımızda bahsi geçen Dağ Osman, Şehit Pilot Yüzbaşı Ersan Dağ’ın babası, Milli Eğitim’den Emekli Bakanlık Müfettişi Osman Dağ’ın dedesidir.(Dayımın oğlu ve öğretmenimdir)
Sevginin imecesini paylaşan Anadolu İnsanı, yoklukla mücadele ederken yaşadıklarını ağıt ve türküleştirerek zorun üstesinden gelmeye çalışmıştır. ”Ömür Allah’tan, emir devletten ilkesini şiar edinmiş,hainliği-isyanı-firarı-çalmayı-çırpmayı eşiğine koymamıştır asla. Yedi düveli kovduğumuz günlerin ardından gelen zorlu yıllar “Baş açık, ayak yalın, yavan ekmek, yağsız aş, her hanede onca baş”. Makineleşmenin henüz yayılmadığı zamanlar, insanların toprağı gücü oranında ekip biçtiği seneler. Höbülleşme de dediğimiz imeceyle yapılan rençperlik.
Bu bağlamda; Çiçekdağı Çopraşık köyünde büyük anneye“ Ece” denir. Hala, teyze, amca, dayı çocuklarına kuzen değil de “Böle” dendiğini vurguladıktan sonra Ecem Maviş Öcan,ın eşi Dağ Osman’ yaktığı ağıdı seksen yıla yakın bir süre sonra derlemek şahsıma nasip oldu.

Çopraşıklı Dağ Osman'ın ağıdı

Kapıda oturrum elim yüzümde
Irızam’da yetim kaldı dizimde
Koca değil Osman gadanız alam
Daha ahu zarı Yörük kızında

Tepeye çıktım da harman savurdum
Yoruldukça Osman diye çağırdım
Geçim zora vardı kurban olayım
Arlana arlana kirman eğirdim

Derde düşen yiğit daha töremez
Törese de tatlı bir gün göremez
Emmisi dayısı herkini etsin
Halit oğlan küçük tarla süremez

Şaşırdım da aman Allah şaşırdım
Pişirmeden tatlı aşım taşırdım
Kuşlar siyecine konsun diyerek
Çerçöp çekip yuvamıza deşirdim

Yaman olur Çopraşık’ın ayazı
Bir bulut çöktü de karıştı yazı
Arefe gelip de bayramlar geçse
Gayri giymem al üstüne beyazı

Bırakın atını yılkıya karşı
İndirin kırılsın eyerin kaşı
Sofra kurmaz diye Osman kızmasın
Sağ olsun komşular getirir aşı

Ali’nin oğlu da Maviş’in gülü
Gülümser tabutta kim demiş ölü
Dağıldı hanemiz söndü ocağım
Üstüme yıkıldı Sanir’in beli

Kelimeler :
Gada ert, bela
Ahu zar :Ah edip inleme
Kirman :Elde yün eğirmeye yarayan araç
Töremek :Yaşamak, nesil sürmek
Töre :Örf, adet, gelenek
Herk :Ekim için tarlayı hazırlamak, sürmek
Siyeç :Evin saçağı
Deşirmek evşirmek, toplamak, biriktirmek
Ayaz :Kuru soğuk
Yılkı :Kaderine terk edilen atlar
Sanir(Senir) :İki dağ arasındaki sırt, yükselti. Çopraşık köyündeki Erciyes Dağını gören dik sırt

Osman Dağ :1315/1935
Maviş Dağ(Öcan) :1317/1974

Fotoraflar :Maviş Öcan/Sultan Özer
Halit Dağ 1929-1995 / Rıza Dağ 1992-1980
Derleyen :Yusuf Özcan
Kaynak Kişiler :Çopraşık Köyünden Salman ve Senem kızı Elmas Özcan
Çopraşık Köyünden Salman ve Maviş kızı Hatice Sezen
Çopraşık Köyünden Halit oğlu Muzaffer Dağ (Emekli öğretmen)
Çopraşık Köyünden Rıza oğlu Halil dağ(Kadastro Şb.Müdürü)

Çopraşıklı Kara Mahmut’un ağıtı

 

Çopraşık Köyünden Kara Mahmut, anamın emmideşi babamın arkadaşıydı. 

İnsan, dünya denen sahnede, kader senaryosunu doğumu ile oynamaya başlarmış.

Emirler Aşireti Karaoğlaklar sülalesinden Mustafaoğlu Mahmut Yıldırım önce Yozgat, sonra Çiçekdağı’na bağlı Çopraşık’ta doğup büyür, vatan borcunu ödedikten sonra aynı köyden İsmail Saydam kızı Nazmiye ile evlenir. Geçim için, çeşitli işlerde çalışmaya başlar. Hatta muhannete muhtaç olmamak adına çobanlık da eder. 

Mahmut Yıldırım, uzun boylu, geniş omuzlu, yapısı sağlam, gözü katı, özü-sözü bir, komşuya faydalı birisidir. Esmerliğinden dolayı, köylü ve ailesi ona Kara Mahmut der. Eşi ile el ele verip mutluluğun ucundan kıyısından tutunmaya çalışırken,1955 senesi daha güz mevsimine erişmeden, hazana uğrarlar.

Çopraşık’ta meydana gelen komşu kavgasında, bir kadın kaza kurşunuyla yaralanır ve ölür. Vukuatı işleyen, istemeden yaptığı fiilini saklar. Olay mahallinin yakınındaki evin arka tarafında, emsalleri ile sohbette bulunan Kara Mahmut, herkes gibi merakla silah sesinin geldiği yere yönelir.

Ne avukat tutacak parası, ne de şahitleri doğruya yöneltecek kimsesi vardır. On dört yıla hükmedilir. Mahkemede hâkime: "adaletiniz bu mu, kararınızdan müsterih misiniz”? sorusuna: "evet” cevabını alınca, kendini tutamaz sinkafta bulunur. Bunun üzerine gününe iki yıl daha eklenir. Suçsuz yere seneleri omuzladığında, oğlu Mustafa kundaktadır. On dört yılı tamamladıktan sonra hürriyetine kavuşur. Geçimine kaldığı yerden başlar.

Ancak bu serbestlik iki üç yıl sürer. Yine bir hadise neticesinde tekrar içeriye düşer. Hanımı Nazmiye evlerinde hem ana hem babalığa devamdadır. Genel bir af neticesinde özgürlüğüne kavuşan Kara Mahmut, kendisini haksız yere mahkûm eden hâkimi bulur. Yargıç pişmanlığını dile getirir ve Almanya’ya gitmesinde yardımcı olur.

Mahmut Yıldırım, yurtdışına çıkar, ilk izinden sonra evini Kırıkkale’ye taşır. Eşi Nazmiye, oğulları Mustafa, Yağmur ve Salih’i daha sonra yanına alır. Çocukları halen Almanya’da ikamet etmektedirler.1336 yılında doğan eşi Nazmiye 06.03.1982 de vefat eder ve Kırıkkale’ye defnedilir.

Yıllarını düzmeceye heba eden Kara Mahmut, Almanya’da tanıştığı, Bartın nüfuslu, Ayşe Hanımla tekrar dünya evine girer. Ayşe’den Yusuf adlı bir oğlu ile Ahsen isimli kızı olur. Daha sonra yurda kesin dönüş yapar, Bartın’a yerleşir.

14.03.1926 tarihinde dünyaya gelen Kara Mahmut,17.03.2014’de vefat eder ve vasiyeti gereği doğduğu topraklara defnedilir. 

Milli Boksörümüz Cemal Kamacı’nın talebesi olan Salih Yıldırım (Boksör Kara Salih), babası Kara Mahmut’tan dinlediklerini gözyaşlarıyla özlemle aktardı.

Annesi Nazmiye’nin babası Mahmut’a söylediği ağıtın bazı dörtlülerini içlenerek yineledi. Ağıtın diğer bölümleriyle hayat hikâyesini, Yozgat İli Şefaatli İlçesinde yaşayan annem Elmas ile babam İsmail Özcan’dan tamamladım.

Babam İsmail ve Salih Yıldırım: Kara Mahmut’un “Esas mahkememiz duruyor daha, Hakk’ın karşısına çıkılacak ergeç”! sözlerini her fırsatta mırıldandığını söylediler.

 

   

Çopraşıklı Kara Mahmut 

 

Karga kondu siyeciyin başına

Kurban olam duvarıyın taşına

Gadasın aldığım şube başkanı

Kıyma bu gelinin yiğit eşine

 

İneydi de in önünün düzüne

Alaydı da martinini yüzüne

Dur önüne karlı dağlar bırakma

On beş yılı hükmederler özüne

 

Evimizin önü bir uzun yayla

Kerem kıl kuluna ey Yüce Mevla

Boynu bükük gün sayarak beklerim

Yârimi gurbette bırakma böyle

 

İftira donu da bir kara gömlek

Yalancı şahitler kırdılar çömlek

Bile bile haksızlığa susanın

Dilerim boynuna takılsın ilmek

 

Mahmut’um Mahmut’um Kara Mahmut’um

Kekilini yana tara Mahmut’um

Yiğidin düşmanı çok olur derler

Yakarlar insanı nara Mahmut’um

 

Elinde kehribar voltaya çıkmış

Köşeli kasketi kaşına yıkmış

Öpeyim de iz kalmasın kolunda

Bükülmez bileğin kelepçe sıkmış

 

Dağılır bulutlar gün olur ayan

Ketumlar derdini eylemez beyan

Bizde misafire hürmet ederler

Gözet Mahmut’umu kolla gardiyan

 

Doğan ölür konan göçer Mahmut’um

Hayıflanma bu da geçer Mahmut’um

Huzuru mahşerde ödeşme günü

Herkes borçlusunu seçer Mahmut’um

 

Yansın Çopraşık da ataşa yansın

Varsın örenine baykuşlar konsun

Görenler savuştu bilenler sustu

Doğruyu demeyen kullar utansın

 

Ağıtı yakan: Kara Mahmut eşi Nazmiye Yıldırım (Topal kız)

Kaynak Kişiler:

Çopraşık Köyünden Mahmutoğlu Salih Yıldırım

Çopraşık Köyünden Eyüpoğlu İsmail Özcan

Çopraşık Köyünden Salmankızı Elmas Özcan

Derleyen: Yusuf Özcan

 

Resimler:

Mahmut Yıldırım/Kara Mahmut (14.03.1926-17.03.2014)

Nazmiye Yıldırım (Saydam)       (1336-06.03.1982)

Çopraşıklı Boğa Mehmet'in Şaban’ın(Ali) ağıtı 

 

“Kızın yazgısı anaya, oğlanın kaderi babaya çekermiş” 

 Çiçekdağı İlçesi Çopraşık Köyünden, Boğa lakabıyla anılan Mehmet Çakmak, komşu köyle arazi meselesinden çıkan kavgada vurularak vefat eder. Eşi Mihriban; Recep, Sait ve Şaban Ali isimli üç yetimle kalır. Geçim derdinin omuzlarda şeleklendiği, yokluğun hat safhada olduğu günlerdir… 

Genç yaşta dul kalan Mihriban, aynı zamanda çok da güzeldir. Eşi Boğa’nın yasıyla ağıtlar yakıp çocuklarını yetiştirme gayretindeyken, yetimlerinin gözyaşı henüz kurumadan, aile içi kararla kayınbiraderinin oğlu Şıh Mehmet Çakmak’la evlendirilir ve Yozgat’ın Yerköy İlçesine taşınırlar. 

Zaman akıp giderken, yetimler yetişip büyür, kendi yuvalarını kurar. Şıh Mehmet Çakmak ise hanımı Mihriban ve ondan olan çocuklarıyla Almanya’ya işçi olarak yerleşir. 

Çopraşık’ta ilk ismiyle bilinen Şaban Ali, Akrabalarından Hacı İleri kızı Hattim ile yuva kurmuş, bu evlilikten de Mine adında bir kızları olmuştur. Ali muhannete muhtaç olmamak için çalışıp didinmekte, sofrasına helal bir lokma getirme mücadelesindedir. 

Yerköy’de su sıkıntısı aşırı şekilde yaşanmaktadır bundan dolayı çoğu sakinler, ihtiyaçlarını mahalle çeşmelerinden gidermeye çalışmaktadır. Şaban’ın karısı Hattim, evlerinin yakınındaki çeşmeden, helkelerini doldurup geri dönerken, yol boyundaki inşaattaki işçilerden bir iki densiz tarafından alaya alınır. Evine dönen gelin, kendine yapılan davranışı hazmedemeyerek ağlarken, Şaban Ali kapıdan içeri girer. Durumu öğrenince fırlayarak inşaata koşar, işçilerden birini önemsiz şekilde bıçaklar, diğerleri kaçar. 

Şaban Ali; Babayiğit, gözüpek, haksıza, hırsıza eyvallah etmeyen, tabiri caizse "eline, beline, diline sağlam” bir delikanlıdır. Olayı duyup inşaat mahalline gelen sahibi ile tartışma başlar, aracılar vasıtasıyla kavga bastırılır. İnşaat sahipleri Yerköy’de esnaftır aynı zamanda. Kavafiye işi ile uğraşmakta olan bu kişilerin birkaç dükkânı vardır. Aranın fitneleri olayı şişirirler. Söylentiye göre Şaban Ali adamı dükkânına kadar kovalar, diğer  duyumumuza göre ise, iki gün sonra yaklaşan bayram için ayakkabı almaya iner. Gayri ihtiyari girdiği dükkân, kavgalısının amcasının oğlunundur, dövüştüğü adam da tesadüfen oradadır. Şaban’ın kendisini haklamaya geldiği endişesiyle silahını çeker ve ateşler. Arkası dönük vaziyetteyken kurşun yiyen Şaban Ali hamle yapar, adam defaen tetiğe basınca oraya yığılır. 

Boğa Mehmet oğlu Şaban Ali Çakmak,1950 tarihinde Çopraşık’ta doğup 1977 yılında Yerköy’de vefat etmiştir. Ağıtı yurtdışında ikamet eden, küçük kardeşi Aslan Çakmak yakmıştır. 

 

Çopraşıklı Boğanın Şaban’ın(Ali) ağıtı 

  

 

Yerköy'e haber duyuldu 

Bacı gardaşa koyuldu 

Yiğit arkadan vurulmaz 

Yaran nereden oyuldu 

 

Vay vay Ali’m Mihman Ali’m 

Lal oldu bak ağzım dilim 

 

  

Kaderinde bu da varmış 

Kahpe düşman pusu kurmuş 

Benim Yiğit gardaşımı 

Deyin hele kimler vurmuş 

 

Vay vay Ali’m Civan Ali’m 

Tutmaz oldu elim kolum 

 

Hangi can dayanır buna 

Yağlı kurşun işler cana 

Kaderin babana çekmiş 

İnsan kıyar mı insana 

 

Vay vay Ali’m Kenan Ali’m 

Ortadan büküldü belim 

 

Arada fitne tükenmez 

Yiğidi kimse çekemez 

Tora düşürmüşler seni 

Düşman bileğin bükemez 

 

Vay vay Ali’m kurban Ali’m 

Gonca iken soldu gülüm 

 

Biri yârin bir anan 

Senin için candan yanan 

Ölüm yakışır mı gence 

Boynu bükük kaldı Mine’n 

 

Vay vay Ali’m Şaban Ali’m 

Kimlere arz edem halim 

 

Gülüyordu gördüm yüzün 

Yüzüne düşmesin hüzün 

Aç kolların bekle beni 

Ya bu bahar ya da güzün 

 

Vay vay Ali’m İhvan Ali’m 

Kalk ayağa kalk gidelim 

 

Musallaya gelmiş başın 

Kekilden kan olmuş kaşın 

Geç köşene otur gene 

Perişan bacın gardaşın 

  

Vay vay Ali’m Şahan Ali’m 

Kalmadı ferim mecalim 

 

Kanın sel gibi çağladı 

Aslan karalar bağladı 

Benim yiğit gardaşıma 

Yerköy Çopraşık ağladı 

 

Adı gibi Merdan Ali’m 

Kalk da muhabbet edelim 

 

Vay vay Ali’m Şaban Ali’m 

Ana babayı nidelim 

 

Kelimeler :

 

Mihman : Misafir,konuk .

Lal :Konuşmayan, susukun, ahraz, samut.

Civan :Yakışıklı, genç, sağlam yapılı .

Kenan :Vaat edilmiş topraklar, HZ. Yakup’un ülkesi.

Fitne :Arabozucu, laf taşıyan .

Tor :Ağ, tuzak.

İhvan :Yakın arkadaş, dost.

Musalla :Namaz kılmak için cenaze konulan yer.

Kekil :Kâkül, perçem.

Şahan :Şahin, alıcı kuş.

Merdan :Mertlerin Şahı, HZ. Ali Efendimizin namı.

 

Kaynak kişiler: 

 

Çopraşık Köyünden Şıh Mehmet oğlu Aslan Çakmak. 

Çopraşık Köyünden: Salman Kızı Güllü Büyük. 

 

Derleyen: 

 

Yusuf Özcan

 

Resimler:

 

Rahmetli Şaban Ali Çakmak
Mehriban Çakmak

Aslan Çakmak

Alkızı

(Çopraşıklı Hafız’ın Küçük’ün ağıdı)

 

Anadolu insanının İslam öncesi ve sonrasına ait çok sayıda kültürel öğeleri vardır, bunların başında destanlar, şiirler, türküler, ağıtlar, bilmeceler, tekerlemeler, hikâye ve masallar yer alır. Yanık yürekliler sızılarını terennüm için çeşitli ifade yolları bulmuşlardır.

Tabiat olaylarının, malları ve canlarına yaptığı tesirleri, hayal güçleriyle bir sebebe dayandırmayı beceren halkımız, halay, ortaoyunu gibi sahnelemeler yanında, düşünce ikliminin esintilerini ezgileriyle süslemenin ustasıdırlar.

Köyüm Çopraşık’tan akrabamız Hafız’ın Küçük(Hamdi), eşi Zöhre’nin doğum yaptıktan sonra ölümü üzerine çaresizliğini, ağıtlara yüklemiştir.

Lohusa döşeğinde albasarak (Alkızı; inanışa göre loğusalara musallat cin türüdür) rahmete eren hanımının ardından, Hafız’ın Küçük (Hamdi)harman savururken kendi kendine aşağıdaki ağıdı yakar.

 

Alkızı

(Çopraşıklı Hafız’ın Küçük’ün ağıdı)

 

Al diyom da bebesini almıyo

Alkızları nazlı yâri salmıyo

Beni kınamayın bakışan eller

Kavim gardaş kapımızı çalmıyo

 

Harmanım ortada serili kaldı

Yorganım yüklükte dürülü kaldı

Nen ederim körpe kuzu avunmaz

Ellerim beşikte yorulu kaldı

 

Dermansız kollarım böğrüme gider 

Ağrılar başımdan bağrıma gider

Gadasın aldığım Çopraşık köyü

Zamansız yolculuk ağrıma gider

 

Nolayım da hele deyin nolayım

Derdi gamı kirmenlere dolayım

Tomurcuk gülümü mihrican vurdu

Yağmur olup mezarını sulayım

 

Bilemedim bu Küçüğün suçu ne

Pençe değdi ciğerinin içine

Akşamüstü gelin ettim nazlımı

Yangın düştü beş vakidin üçüne

 

Ağıdı yakan: Hafız’ın Küçük (Hamdi)

 

Kaynak kişiler:

 

Çiçekdağı-Çopraşık Köyü Karayünlü Sülalesinden, Eyüp oğlu İsmail Özcan-1929.(Babam-Kırbıyık)

 

Çiçekdağı-Çopraşık Köyü Emirler Sülalesinden, Salman kızı Elmas Özcan-1929. (Anam)

 

Kaynak Kişiler halen Yozgat İli Şefaatli İlçesinde yaşamaktadırlar

 

Derleyen: Yusuf Özcan

Çopraşıklı Afşar Duman'ın anasına ağıdı

Çopraşıklı Yüksel Kurt’un ağıdı

Yaralı da Sarı Yüksel yaralı

Bir yiğit ölmüş de bilmem nereli

Arabalar acı acı ötüyor

Yüklenmiş yükünü üstü karalı

Gitmiş Yozgat’a da uzanmış kalmış

Dönerken Yerköy’e seymenler almış

Verilmiş salası kurulmuş toyu

Bize Kaplan ile okuntu salmış

Ahmet dedesi de Halil babası

Çopraşık’tan Karayünlü obası

Yakasız gömleği sırtını tutmaz

Tabutunu iyi sarsın urbası

Biner biçere de par par ışılar

Yüksel’imden kim incindi komşular

Hac’İsmail uğurlasın oğlanı

Ahirette dayıları karşılar

Söyleyin yârine kahvesin versin

Kardeşi Sadettin hizmetin görsün

Şıh Ahmet’ten kalan çürük tarlayı

Binsin motora da Aydın’ım sürsün

Unutmaz acını bibin ölmeden

Terk ederim bu dünyayı gülmeden

Gadasın alaydın zalım Safiye

Kurban mı kesilir bayram gelmeden

Gelinkızı acı çayın demlesin

Bacıları yaraların emlesin

Ben kurban olayım Sarı Yüksel’e

Toplamış mı bölelerin cümlesin

Lal olmuş da konuşmuyor ketimler

Doktor neşter vurur ebe betimler

Babam diye boyun bükmüş sızılar

Sarı Kurt’um ardın sıra yetimler

Meleme de yetim kuzum meleme

Bibin Elmas düştü derde eleme

Çağırın Muallim Koca Yusuf’u

Ben söyleyim o da alsın kaleme

Ağıdı yakan :Elmas Özcan

Derleyen  :Yusuf Özcan

Kelimeler :

Seymen üğün ve törenlerde atlı silahlı yiğit

Okuntu üğüne davet

Yakasız gömlek :Kefen

Bibi :Babanın kız kardeşi, hala

Gada ert, tasa, keder

Em :Çare, merhem

Böle :Kardeş çocukları, yeğenler

Lal :Konuşmayan, suskun, samut, ahraz

Ketim üşmüş

Neşter :Ameliyat bıçağı

Betim :Olay veya duyguyu açıklayan yazı, tasvir

Muallim :Öğretmen

Anam Elmas ve babam İsmail Özcan tarafından, iki yönlü akrabam olan Yüksel Kurt; 04.02.1963 tarihinde Çiçekdağı İlçesi Çopraşık Köyünde doğmuş,21.01.2019 tarihinde Yozgat’ta vefat etmiştir. Yerköy’de namazı kılındıktan sonra, Çopraşık’a defnedilen rahmetlinin babası, Ahmet oğlu Hacı Halil, annesi Mehmet Mustafa kızı Safiye’dir. Baba sülalesi Çopraşık Köyünden Maraş’tan gelme Karayünlü (Karakoyunlu),dedesinin ana şeceresince aynı köyden Emirler Obası’ndan Şıh Ahmet torunudur. (Şıh Ahmet’in üç oğlu Nasır-Halil-Hüseyin ile yeğeni Osman Sarıkamış Harekâtında donarak şehit olmuşlardır.)

Tutulduğu amansız hastalıktan kurtulamayan Yüksel Kurt’un, eşi Sahibe, çocukları Sibel, Hacer, Aydın, Sevgi ve anası Safiye ile kardeşi Sadettin başta olmak üzere, tüm aile bireyleri büyük bir acıya gark olmuşlardır.

Anam Elmas Özcan’ın;“Sarı Yükselim” dediği, yeğeninin ardından söylediği ağıdı, babama aktarırken, doksanlık ihtiyarların hıçkırıkları arasında gözyaşı sağınağına tutuldum.

Yusuf ÖZCAN

Çopraşık/Sarıkamış ağıtları

Karbeyazı acılar

        “Avşar’da yiğit kalmadı/redif gitti sürüyünen/Sabahaca yatılmıyor/Gelinlerin zarıyınan/

Yüzbaşılar binbaşılar/tabur taburu karşılar/bir kar yağar ince ince/yatan şehitler ışılar.” Kara Zala. 

Annemin dört dayısı da bembeyaz örtülere sarılarak kar çiçekleriymişçesine Sarıkamış’ta şehit düşmüşler. Son zamanlarda düzenlenmeye başlanan anma törenlerine, birkaç sene evvel katılmak nasip oldu. Aslında anlatılmaz bu, gidip görmek, yaşamak gerekir. Yozgat-Avanos ve daha sonra Çiçekdağı nüfusuna kayıtlı Çopraşık Köyü’nden Şıh Ahmet oğlu Ayşe’den olma Nasır, Halil ve Hüseyin'le emmioğulları Osman’ın Sarıkamış’ta şahadeti üzerine bacıları Döndü-Güferiy-Zeynep ve Senem büyük acılar çekmişlerdir.

       Şehitlerden Nasır Çavuş bir aylık evli, Halil nişanlı, Hüseyin ise bekârdır. Osman’ın eşi Elif, karalı haberi alınca beşikteki bebesi Yaşa ile akrabalarına sığınmıştır. Ağıt dört bacıdan Senem'le Zeynep tarafından yakılmıştır. Senem kızı Güllü Büyük ve Elmas Özcan’dan derlenen ağıt aşağıdaki şekildedir. Güllü Büyük 2006 yılında vefat etmiş, Elmas ÖZCAN ise halen Yozgat’ın Şefaatli İlçesinde yaşamaktadır.

Çopraşık/Sarıkamış Ağıdı

“Nasır’ım Nasır’m yadigâr çavuş

Ermeni geliyo çalıyı savuş

Moskof’un kurşunu göyneği yırtar

Kendini sakın da kıtana kavuş.

Sarıkamış kışı pek yaman çeker

Üşürse Hüseyin boynunu büker

Osman ile Halil oğlan gelmezse

Tütmeyen ocağı kuşlar mı yakar

Nasır’ım Nasır’ım Nasır Çavuş’um

Tipiye borana esir Çavuş’um

Siz dönün de çolak olsun kollarım

Yakışır cismime kusur Çavuş’um

Halil’in gelini gitti yetme mi?

Sahipsizin evi barkı batma mı?

Gız sahibi güdücüdür gardaşlar

Yârin gızını da ele satma mı?

Tarak verin kekilini tarasın

Sargı sarın dolağına yarasın

Hücum taburunun önü görünmüş

Herkes koşup askerini arasın

Yiğitleri kar altına sermişler

Künyesini yıldızlara sormuşlar

Sağ selamet uşak köye dönerse

Hüseyin’e düğün günü vermişler

Öleydi de yolunuza bacınız

Çıkmıyo ki içerimden acınız

Kuzuları gurban ettik vatana

Saçı kesik nasıl alsın öcünüz

Gitti gelmez dört bacının gardaşı

Alayda Nasır’ım çekermiş başı

Halil’in sevdiği ellere kaldı

Hüsey’nin başına kim diker taşı” 

Şehitlerin ölüm haberi Çopraşık’a ulaştığında, köy çeşmesinde bulgurluk yıkayan bacıları Zeynep‘in, irticalen söylemiş olduğu ağıttan,aşağıdaki kıtası Senem kızı Elmas ÖZCAN tarafından hatırlanabilmiştir.    

“Farisin de deli gönül farisin

Bulgurluk yıkadım üstüm kurusun

Ayşe söyledi de Memmet sakladı

Senem’e söyleyin kara bürüsün”

 Yine Çopraşık Köyü’nden, Sarıkamış Soğanlı’da şehit düşen Osman’ın, beşikte Yaşa adlı bir oğlu kalmış,eşi Eliy(Elif)gelini akrabalarından Hüseyin Çavuş almıştır. Osman için yakılan ağıtın, annem Elmas ÖZCAN tarafından hatırlanan kısmı aşağıdadır.

ÇOPRAŞIKLI OSMAN 

(Osman’ın Sarıkamış Ağıdı)

Eliy gelin yediyemez Yaşa’yı

Yaşa küçük dolduramaz köşeyi

Görüyon mu koca Enver Paşa’yı

Ufacık uşağı hücuma salmış

Çopraşık neresi Soğanlı nere

Allah insaf versin Paşa Enver’e

Urba potin dağıtmamış askere

Vermeden fişeği hücuma salmış

Ekber Dağı boyun eğmiş beyaza

Osman zayıf dayanamaz ayaza

Enver Paşa kulak asmaz niyaza

Dikine aşağı hücuma salmış

Enver Paşa okutmuş ya ezanı

Hesap etmez teraziyi mizanı

Yok mu idi akıl ile izanı

Sarmadan kuşağı hücuma salmış

Ağıtlar; TRT Sanatçımız Sayın Recep Ergül tarafından bestelenmiş, Orhan Gencebay, İzzet Altınmeşe, Zara, Ümit Besen, Mustafa Tatlıtürk gibi değerli sanatçılarımızın yer aldığı SARIKAMIŞ DESTANI isimli albümde yayınlanmıştır. Eserleri Recep Ergül Beyefendi ile Mehtap Demir Hanımefendi yorumlamıştır.

Ağıtları yakanlar:

Şıh Ahmet kızları Senem ve Zeynep

Kaynak kişiler: Salman Öcan kızları Güllü Büyük/Elmas Özcan

Derleyen: Yusuf ÖZCAN

Alkızı

(Çopraşıklı Hafız’ın Küçük’ün ağıdı)

Anadolu insanının İslam öncesi ve sonrasına ait çok sayıda kültürel öğeleri vardır, bunların başında destanlar, şiirler, türküler, şarkılar, ağıtlar, bilmeceler, tekerlemeler, hikâye ve masallar yer alır. Yanık yürekliler sızılarını terennüm için çeşitli ifade yolları bulmuşlardır.

Tabiat olaylarının, malları ve canlarına yaptığı tesirleri, hayal güçleriyle bir sebebe dayandırmayı beceren halkımız, halay, ortaoyunu gibi sahnelemeler yanında, düşünce ikliminin esintilerini ezgileriyle süslemenin ustasıdırlar.

Köyüm Çopraşık’tan akrabamız Hafız’ın Küçük(Hamdi), eşi Zöhre’nin doğum yaptıktan sonra ölümü üzerine çaresizliğini, ağıtlara yüklemiştir.

Döşeğinde albasarak (Alkızı; inanışa göre loğusalara musallat cin türüdür) rahmete eren loğusanın ardından geride kalan kocası harman savururken kendi kendine aşağıdaki ağıdı yakar.

Alkızı

(Çopraşıklı Hafız’ın Küçük’ün ağıdı)

Al diyom da bebesini almıyo

Alkızları nazlı yâri salmıyo

Gadasın aldığım oturan eller

Kavim gardaş kapımızı çalmıyo

Harmanım ortada serili kaldı

Yorganım yüklükte dürülü kaldı

Nen ederim körpe kuzu avunmaz

Ellerim beşikte yorulu kaldı

Dermansız kollarım böğrüme gider 

Ağrılar başımdan bağrıma gider

Varsın murat alsın Çopraşık köyü

Bana ettikleri ağrıma gider

Nolayım da hele deyin nolayım

Derdi gamı kirmenlere dolayım

Tomurcuk gülümü mihrican vurdu

Yağmur olup mezarını sulayım

Bilemedim bu Küçüğün suçu ne

Pençe değdi ciğerinin içine

Akşamüstü gelin ettim nazlımı

Yangın düştü beş vakidin üçüne

Ağıdı yakan: Hafız’ın Küçük (Hamdi)

Kaynak kişiler:

Çopraşık Köyünden Eyüp oğlu İsmail Özcan

Çopraşık Köyünden Salman kızı Elmas Özcan

Derleyen: Yusuf Özcan

Çopraşıklı Salif’in ağıtı

Sabahattin Ali’den bahsedip

“Başın öne eğilmesin

Aldırma gönül aldırma

Ağladığın duyulmasın

Aldırma gönül aldırma

Dışarda deli dalgalar

Gelir duvarları yalar

Seni bu sesler oyalar

Aldırma gönül aldırma”

      “ dizelerini tesbihlerdi biteviye. Neden sonra öğrendim ki aynı kaderi paylaşmış, Sinop cezaevinde.

Mahkûmiyet dönüşü yıllarca yolunu bekleyen, Nişanlısı Elmas ile evliliğinden Cevdet, Kaplan, Fatih ve Erdal adında dört oğlu ile Rahime ile Gülizar isimli iki kız dünyaya gelir.

Salif Örnek, şahin gibi atılgan, bozkurtça cesur, güvercince merhametliydi yerine göre.

“Karayünlü” ya da “Karakoyunlu “ sülalesinin iftiharıydı.

Kader baştan örermiş ağını, kişinin yazgısı doğuştan olurmuş. Onca acının ardından, mutluluğa kanat çırpıp hayaller ülkesine koşan Salif Örnek,biçerdöverlere yakıt hazırlığı için, komşu köy Çamalak’a giderken Çallöz denen mevkide traktör kazası yaparak rahmetli olur.

Çopraşık ağıtlarında, alışılagelmişin dışında, üçlü dizelerle ikili destekle vurgu. Kafiye bütünlüğü, edebi sanatlara örnektir. Özelikle de kadın ağıtçılardan ayrı söyleyiş öndedir.

Ahmet Kurt’un yeğenine yangısını derledim.

Salif Örnek ağıdı

Acı haber Çopraşığa duyuldu

Ciğerlerim oylum oylum oyuldu

Bacı gardaş birbirine koyuldu

Getirin taksiyi binip gideyim 

Emir Hakk’tan geldi kime ne deyim

Balyoz verin şu motoru kırayım

Kaldırın da Salif’imi göreyim

Yürüsün de malım mülküm vereyim

Söyleyin ahbaplar nasıl edeyim

Emir Hakk’tan geldi kime ne deyim

Yıkılaydı şu çallöz’ün söykesi

İndimola bu feleğin öfkesi

Kara Salif uşakların arkası

Azrail’e borcunu ben ödeyim

Emir Hakk’tan geldi kime ne deyim

Evinden çıktı sen sağ ben selamet

Çallöz’ünde koptu kızıl kıyamet

Bir toz kalktı sanki kara alamet

Öte durun toprağını dideyim

Emir Hakk’tan geldi kime ne deyim

Tarak alıp tarayayım başını

Beğendin mi Kara Salif işini

Boynu bükük koydun gelin eşini

Koyun olup kuzuları güdeyim

Emir Hakk’tan geldi kime ne deyim

Kızlarını garip mahzun bıraktın

Oğlanları harlı ateşte yaktın

Dünyadan usanıp bizden mi bıktın

Emmi deme ben bir kaderzedeyim

Emir Hakk’tan geldi kime ne deyim

Derleyen :Yusuf Özcan

Ağıtı yakan:  Hacı Bekir oğlu Ahmet Kurt

Kaynak kişiler:  Salman Kızı Elmas Özcan 

Mehmet Mustafa kızı Safiye Kurt

Hacı Halil oğlu Sadettin Kurt

Çopraşıklı Mama’nın ağıtı 

 (Mehmet Büyük 1920-1991)

Şıh Ahmet; Çopraşık Köyü Emirler sülalesinden sözü sohbeti dinlenen, odasında garipleri barındıran, hayır sahiplerindendir. Ayşe’den olma üç oğlu, dört kızıyla mutluluğu üleşirken, eli silah tutan ”Vatan müdafaasında diye celp gelir.Emir önce Hakk’tan, sonra devletten ilkesine inananlara çağrı ulaşır da durmak olur mu hiç? Şıh Ahmet, cem eyler, koçlarını kınalar ve helalleşerek uğurlar. Üstünden çok geçmez, yeni everdiği Nasır, nişanlı Hüseyin, küçük oğlu Halil ve yeğeni Osman Sarıkamış Harekâtında şehit düşer. Geride Döndü, Zeynep, Senem ve Güferiy isimli dört kızı kalır. Evlat acısına dayanamayan ailenin akıbeti erken olur. 

Çopraşık Türkmen ağıtlarında genelde kadın ağıtçılar ön plandayken, Mehmet Büyük'ün ağıtında farklı bir yürek yangını ve bağlılık vardır. Şıh Ahmet’in kızları Soğanlı ve Bardız’ın “Beyaz Acısıyla” kenetlenmiştir adeta. Birbirini koruyan kollayan torunların, kardeşten öteliği müthiştir. “Zoru höbülleşmek” bu olsa gerek. 

Şıh Ahmet’in torunlarından Hacı Bekir oğlu Döndü’den olma Ahmet Kurt’un, 1991 tarihinde hac farizasında vefat edip kutsal topraklara defnedilen teyzesioğlu, Hasan ile Zeynep’ten olma Mehmet Büyük (Mama) için yaktığı ağıt, yine Şıh Ahmet’in torunlarından anam Elmas Özcan ile gelini Safiye Kurt’tan dinleyerek derledim. Kaynak kişiler: halen Yozga'tın Şefaatli ve Yerköy İlçesinde yaşamaktadır.

Çopraşıklı Mama’nın ağıtı 

Mevlitle niyazla yolladık seni 

Hamaylı takıp da kolladık seni 

Çetel tuttuk gittiğinden bu yana 

Geriye dönecek belledik seni 

Şevket yanıp ciğerinden tutuşur 

Gülü Bacım kuşlar gibi ötüşür 

Nası’rın Yusuf’un bükülmüş boynu 

Koyunların kuzu ile katışır 

Halil oğlan yanıp ağlar özünden 

Yaş dökülür Hasan’ımın gözünden 

Bölem Beytullah’a bekçi mi kaldı 

Varıp sorun şo Leyli’nin kızından 

Değirmenin olukları andızdan 

Dayıların gitti dönmez Bardız’dan 

Sana diyom sana Hacı Memmed’im 

Usandın mı bacanaktan baldızdan 

Odalarda yerin durur besbelli 

Ahbap hısım edemiyo teselli 

Allah’ın Aslanı Merdan Ali’yle 

Komşu mu oldunuz bölem temelli 

Katarlanır göçmen kuşun güreni 

Bulamadım “yıldızname” süreni 

Soğanlı’da nöbet tutar dayımız 

Ele kalsın Şıh Ahmet’in öreni 

Hazırlanıp valizini bağlamış 

El kaldırıp otobüsü eğlemiş 

Seçilmiş de gelenlerin içinden 

Kanlı gömleğini bize yollamış 

Teyzemoğlu benzer idin çınara 

Yaprağını ne tez döktün kenara 

Kuşlar konsun sularını içmeye 

Daha varmam Yârahmet’in Pınara 

Küçük Meryem Döndü kızın bacısı 

Gözlerinden süzülüyo acısı 

Seçilmiş katardan turna misali 

Döner iken Çopraşığın hacısı 

Beri gel de teyzemoğlu beri gel 

Tavafın eyleyip haydi geri gel 

Gözümüz yollarda bırakma bizi 

Almazsa otobüs sen de yürü gel 

Kelimeler: 

Mevlit :Süleyman Çelebi’ye ait dinsel içerikli mesnevi biçimindeki eserler. 

Niyaz :Yakarış, dua, dilek 

Hamaylı :Muska 

Çetel :Oyularak ya da çizilerek belirlenen kertik 

Böle :Teyze-bibi-dayı-amca çocukları  

Beytullah :Kâbe 

Leyli :Leyla 

Andız :Ardıça benzeyen dayanıklı bir orman ağacı 

Bardız :Sarıkamış dramında yüz yirmi bin askerimizin donarak şehit olduğu köylerden biri. 

Merdan Ali :HZ.Ali Efendimiz 

Güren :Topluluk, sürü 

Yıldızname :Yıldız falı, tılsım, büyü. 

Soğanlı :Sarıkamış dramında askerlerimizin donarak şehit olduğu mevkilerden biri . 

Ören :Yıkıntı, virane 

Çınar :Uzun ömürlü, geniş yapraklı büyük ağaç . 

Yârahmet  :Çopraşık Köyünde çeşme(pınar) 

Katar :Arka arkaya dizilmiş, sıralanmış 

Tavaf :Kâbe’nin çevresini dolaşma 

Ağıdı yakan: Hacı Bekir ve Döndü oğlu Ahmet Kurt (1909-13.09.1995) 

Kaynak Kişiler: 

Salman Kızı: Elmas Özcan 

Mehmet Mustafa Kızı: Safiye Kurt

Derleyen: Yusuf ÖZCAN

Kara Mehmet’in Latif’in ağıdı

Çopraşık Köyü, Emirler sülalesinden, Mehmet Öcan’ın (Kara Memmed) Zübeyde’den olma, "Salman, Latif, Ali " isimli üç oğlu ile "Zalha ve Asiye" adlı iki kızı vardır. Erkek çocuklarını evlendiren Kara Mehmet, geçimlerine destek için İzmir’e çalışmaya gider lakin geri dön(e)mez. Çünkü hastalanarak vefat eder ve oraya defnedilir. Künyesi ile soykaları gurbetçiler tarafından köye ulaştırılır.

Fakirlik öyle bir yaftadır ki insanın boynuna takılmaya görsün, çıkarılması zordur daha. Zübeyde Karı, evli çocuklarını aynı avlu içinde,toprak damlı birkaç odalı evlere ayırmış, bekârları kanatları altına almıştır.

Salman ve Latif Öcan kardeşlerin evleri sırt sırta, Hasta olan Ali’nin hanesi ise anasının yanıdır. Salman işleriyle cebelleşirken, Latif Emirlerin sürüsüne çoban durmuştur. Getirileri ortak, kazanları ayrı olan aile, dar günlerinde bir lokma ekmeği paylaşmanın mutluluğunu yaşamaktadırlar burukça.

Zaman geçip giderken Latif’in;"Seyit, Bektaş, Afiy, Asiye, Âdem, Haşim" isimlerini verdikleri altı çocuğu olmuştur.(olayın vukuunda çocukların en büyüğü on bir, küçüğü ise üç yaşındadır)

Acıgünün akşamında Karaoğlaklardan "İDİ" lakabıyla anılan İsmail Seyyar, bir adet koyununun gelmediğini bildirmek için Latif Öcan’ın kapısına dayanır. Latif, herkesin davarının tam olduğunu, asla noksan çıkmayacağına dair yemin etse de, İdi “morkoyunu kesip yediniz!”ısrarında inatçıdır. Hararet yükselip, hırs ile zarara varılacağını hesaplayan Latif, sorumluluğunu bildiğinden ziyanı karşılayacağını kabul eder.

Eder etmesine de, kapılarında yürüyen tek mal yoktur. İdi İsmail’e ödeme için bir iki gün zaman tanımasını söyler. İdi çok kızgın,”Nuh der Peygamber demez” lafları karşılaşır, İsmail Seyar silahını çeker ve Latif Öcan’ı vurur. Ağır yaralanan Latif, imkânsızlıktan dolayı hastaneye götürülemez. Duvarın duldasına derme çatma bir gölgelik yaparak doktorun gelmesini beklerler.

Üçüncü günün akşamında kan kaybından ölür. Anası Zübeyde’ye ertesi sabah haber verilir, oğlunu o vaziyette gören kadın anında düşüp ruhunu teslim eder. Ana oğul teneşirde yıkanırken, fitnelerin sakladığı koyun, boynunda ipi sürüryerek çıkıp gelir.

Kaynak kişi Anam Elmas Özcan, ağıdın ilk dörtlüğünü emmisi Latif’in yaralı iken söylediğini, devamını ise (daha sonra) onun ağzından hanımı Fatiy (Atki) ile kızı Afiy’in yaktığını aktardı. Yine anamın ifadesine göre, yıllar sonra hapisten çıkan İdi, Dedem Salman Öcan’ın yanına gelerek;”Pişmanım, haksız yere kardeşini kanına girdim” diye helallik ister. Salman Öcan;”Hak sahibi kabirde, er geç varacaksın, O’nunla helalleş” der.

Olayda geçen isimlerin hepsi rahmetli olmuştur. Çocukları ve torunları Çopraşık, Çiçekdağı, Yerköy, Şefaatli, Yozgat başta olmak üzere yurdumuzun çeşitli şehirlerinde yaşamaktadırlar. Sevindirici olansa aralarında husumet yoktur.

Çopraşıklı Ladif’in ağıdı 

(1900-09.09.1937)

Ayın aydını da yıldız ışılar

Kurşunu yedim de yaram hışılar

Hakkınızı helal edin komşular

Aha gidiyorum bir daha dönmem

Bağlayıp da saklamışlar koyunu

Bana imiş fitnelerin oyunu

Kaldırsın bayrağı kursun toyunu

Aha gidiyorum bir daha dönmem

Bir yırtık çarığım var bir eski abam

İdi’ye ispata yetmedi çabam

Size diyom size hısım akrabam

Aha gidiyorum bir daha dönmem

Kurumuş teneşir tahtası yalman

Suyumu döksünler Ali’yle Salman

İçinizde yok mu idi müslüman

Aha gidiyorum bir daha dönmem 

Hazanı da Çopraşığın hazanı

Kuşlar bilir yuvasını bozanı

Haklı haksız görecektir mizanı

Aha gidiyorum bir daha dönmem

Kelimeler:

Toy üğün

Aba :Yünden yapılan uzun ve bol üstlük

Teneşir :Üstünde ölü yıkanan tahta

Yalman :Yanlamasına

Hazan :Sonbahar, güz mevsimi

Mizan :Terazi

Kaynak Kişiler:

Salman Kızı Elmas ÖZCAN

Eyüp oğlu İsmail ÖZCAN

Hacı oğlu Bünyamin Bahçeci

Derleyen:

Yusuf ÖZCAN

 Çopraşıklı Pat Oğlan’ın Ağıdı 

Çiçekdağı İlçesi, Çopraşık Köyü Emirler sülalesinden, Boyacı namıyla bilinen İsmail Yücel’in;Kâzım, Celâl, Abidin, Mehmet ve Halil adlı beş oğlu vardır. Hacı Çöllü kızı Ümmügülsüm’den olma bu çocuklar, yetişince çiftçubuk işlerinde babalarına yardımcı olmaya başlar, o tarihte evli olan Kâzım, hanenin idaresini eline alır, bekâr olan diğer kardeşleriyle birbirini destekleyip geçim mücadelesinin üstesinden gelme gayreti içine girerler. 

”Birlikten kuvvet doğar” ilkesini şiar edinerek, Anadolu’muzdaki çoğu aileler gibi kazançlarını bir kesede toplar, aynı kazandan aş yiyip kerpiç duvarlı, toprak damlı evde hayatlarını idameyi başarmışlardır. 

Pat Oğlan lakabıyla tanınan Mehmet Yücel, on beş yaşında olmasına karşın, yaşıtlarına göre daha iri, yakışıklı, sesi güzel, iyi ata binen, solak yandan müthiş tura oynayan, kısacası delişmen bir genç olarak köyde göze batmaya başlamıştır. 

Ne yazı ki; 1947 yılının mayıs ya da haziranında aniden hastalanır, dayanılmaz sancı ile yatağa düşer. Karnına ocakta tuz kızdırıp bağlarlar, deri sararlar, yavşan otunu kaynatıp yüzünü silip, suyunu içirirler, ağzı dualılar gece-gündüz üstüne okur ama feryadı kesilmez, acısı dinmez. Nihayet Pat Oğlan’ı, at arabasıyla Yerköy’e götürürler. 

Orada da hekim yoktur. Durumun aciliyetinden dolayı bir vasıtaya aktararak Yozgat’a ulaştırırlar. Kaynak kişilerin ifadesine göre, geciktirilmekten dolayı apandisiti patlamış, batın içine yayılan sıvı kanına karışıp zehirlemişdir. Velhasıl kurtarılamayarak genç yaşta ölür ve Yozgat Sarıtopraklık mezarlığına defnedilir. 

Ağabeyi Celâl Yücel, dolu gidip boş gelen arabayı görünce, kardeşi Pat Oğlan’nın öldüğünü anlamış çaresizce çelenin dibine çöküp tarafımdan derlenerek kültürümüze kazandırılmaya çalışılan ağıdı yakmıştır. 

Çopraşıklı Pat Oğlan’ın ağıdı 

Saçını kabartır binerdi ata 

Gardaşım gitmiş de Yerköy’den öte 

Memmed mekânını Yozgat’ta tuta 

Tez gel gardaş tez gel ağlatma bizi 

Anamın babamın tutmuyo dizi 

Anam bizi yokluğunan büyüttü 

Zalım felek değirmende öğüttü 

Doktor iğne vurupta mı uyuttu 

Tez gel gardaş tez gel ağlatma bizi

Küllenmez bilesin ciğerin közü  

Dayanır oluğu düz tutar zengi 

Bulunmaz gardaşım yiğidin dengi 

Ayağına dar mı geldi üzengi 

Tez gel Memmed tez gel ağlatma bizi

Emminin dayının dayanmaz özü 

Sallardın turayı giyerdin aba 

Haki pantol yakışırdı çoraba

Boş dönüyor Çopraşığa araba 

Tez gel gardaş tez gel ağlatma bizi 

Anamın babamın kan doldu gözü 

Sarı toprak serildi mi yoluna

Kimler girdi salacayın koluna

Misafir mi vardın Çapanoğlu'na

Tez gel gardaş tez gel ağlatma bizi

Garibin gurbette kaybolur izi

Kelimeler: 

Zengi: Değirmen oluğunun altındaki ağaç 

Üzengi: Binek atındaki ayak basılan demir halka  

Ağıdı yakan: Celâl Yücel 

Kaynak kişiler:

Salman kızı Elmas ÖZCAN(Pat Oğlan'ın emmideşi)

Eyüp oğlu İsmail ÖZCAN (Pat Oğlan'ın bölesi)

Celâl oğlu Hacı Ömer Yücel (Pat Oğlan'ın yeğeni)

Derleyen :Yusuf ÖZCAN

Resim:Celâl Yücel (1930-1988)

Çopraşıklı Yağmur’un ağıdı

“Ağıtlar toplumların ortak acısını canlı biçimde anlatan, yazınsal metinlerdir. Bir ölüm üzerine belli geleneğe uyularak yapılan törenlerde, yakılmıştır.”(Boratav)

Ebediyete göçenlerin iyi hallerini, meziyetlerini dile getirmek, vefatından dolayı yaşanan kederlerini, üzüntülerini ifade için hayat bulmuştur.

Ağıtlar anonim manzumelerdir. Ölenlerin yakınları tarafından, hazırlıksız bir şeklide doğaçlamayla meydana gelmiştir. İrticalen söyleyenlerin ezberine yerleşmiş olan, sayısız eski örnekler, yeni deyişlerde etkili olmuştur. Böylelikle geleneksel bir alışkanlığı da kazandırmıştır. Bundan dolayıdır ki ağıtların oluşmasında önce bilinenlerin izi görülmektedir. İslamiyet öncesi eski Türklerde Kam/Şaman denen büyücü ve din adamlarının söylediği, kadınların da haricen oluşturduğu ağıt yakma geleneği günümüze kadar ulaşmış, zamanımızda ise kadınlar tarafından sürdürülmüştür.

Anadolu’muzda yakılan ağıtlar genellikle yedi, sekiz veya onbirli hece ölçüsü ile dillendirilmiştir. Mani ve koşma tarzındadır. Dörtlükler abab-cccb-dddb şeklinde kafiyelenir.

Çopraşık Türkmen Ağıtları da yedi, sekiz ve çoğunlukla onbirli hece ölçüsündedir. Ancak; Kafiye örgüsü aaba-ccdc-kalıbındadır. Konu bütünlüğü bozulmazken, üçüncü mısralar vurguyu güçlendirmek gayesi ile serbestliğini sürdürürken, redifler mısralara göre pekişir. Ağıtlarda bilinmeden (kinaye-teşbih-telmih-abartı-güzelleme-rücû-cinas-tecahül i ârif)benzeri hece veznin tüm edebi sanatları kullanılmıştır.

Çopraşık Köyünden Özyürek ve Erkılıç aileleri komşuluğun yanında, göbek dönmedik akrabadırlar. Çolağın Ali’nin (Erkılıçların) Hanifi, Hasan(Hüsük) ,Mustafa isimli üç oğlu vardır. Hanifi ile Hüsük dükkân işletmektedirler. Kel Yahyalar diye de anılan, Özyüreklerden Zekeriya’nın Ali -Hamdi-Yağmur adlı üç oğlu hayattadır o zaman. Hamdi’nin karısı Hanım, Erkılıçların kardeşidir üstelik.

Kaynak kişilerin ifadesine göre olay 1952 yılı harman zamanı yaşanmıştır. Sahipleri başta olmak üzere, güneş batma çalımı dükkânda bulunan birkaç kişi, Ali’ ile dalga geçip, alaya alınca, kavga çıkar. Hasan’la Hanifi Ali’yi döverler, O da evlerine koşar yardım ister. Kardeşinin sesine çıkan Yağmur,”uzlaştırmak gayesiyle, hemen yakında olan olay mahalline yönelir. Çolağın Hasan’ın sokağa rast gele ateş açması sonucu, Yağmur isabet alarak vefat eder. Başka bir ifadeye göre, Toprak Komisyonu tarafından arazi dağıtılacaktır. Köylü, Muhtar Ahmet Altınkaynak’ın (Göbel Ahmet) odasında toplanır. Kavga burada çıkar ve olaylar birbirini takip eder.

Yağmur’un Şemsi isimli dul bir eşi ile Zekiye adlı bir kızı kalır. Anası Fadime’nin yaktığı ağıdı aslı gibi aktarıyorum. Yıllar sonra, Çolağın Mustafa ile Kel Yahyalardan Mustafa Özyürek’in kızı Şahnuru’nun birbirini istemişler, gençlerin vesilesiyle eski akrabalık tazelenmiş, sonraki düşmanlık ortadan kalkmıştır. İki tarafında aile büyükleri rahmetli olup, torunları Çopraşık-Şefaatli-Yerköy-Çiçekdağı –Ankara-İstanbul başta olmak üzere yurt dışında da yaşamaktadırlar.

Yağmur’un ağıdı

Harman mı kaldırır sahipsiz koşu

Elinde tespihi dalında poşu

Yaşın kara gelsin töreme Hüsük

Hem akrabayıdık  hemi de komşu

Hamdi’mi deyim de Yağmur mu deyim

Düşmanın kızını gelin m’ediyim

Karşı karşı evlerimiz bakışır

Başımı alıp da nere gideyim

Dolanır çeleni serenlik diye

Ayırır tokluyu gürenlik diye

Zalım eller ayırmamış uşağı

Adam kurşun mu atar yarenlik diye

El âlem geriden gülüşüp sapar

Ali’nin hayına Yağmur’um kopar

Kör olası düşman elin kırılsın

Adam komşusuna bunu mu yapar

Bu nasıl muraz da bu nasıl yazı

Al kan olmuş işliğinin beyazı

Gadan alam Şemsi getir yorganı

Çetin olur Çopraşığın ayazı

Koyunu kuzuyu yemledi m’ola

Kanayan yarasın emledi m’ola

Ben kurban olayım Yağmur oğlana

Emmisi çayını demledi m’ola

Gün dönmeden çayır çimen kurur mu?

Dağılmış kekili top top durur mu?

Kuşlar gibi dolanırım başında

İnsan komşusunu allan vurur mu?

Ekmeğe yedik de karnımız doydu

Oğlan küçük idi şeytana uydu

Ben kurban olayım Kasım Hoca’ya

Yağmur’un gülünü ne güzel soydu

 (Son kıta Fadime Karı tarafından, daha sonra doğup/ ölen Yağmur’un torunu Zekeriya’ya söylenmiştir.)

Kelimeler: 

Koşu     :Çifte koşulan hayvanlar

Töreme     :Yaşamamak, ürememek

Çelen     uvarın birleştiği yer, köşe

Serenlik    :Duvarda kapı kanatlarının takıldığı yer

Gürenlik   :Sürü

 Yarenlik   :Şaka, latife

Muraz     :Talih, murat, yazgı

Gada     ert, bela, keder

 Al     :Hile, tuzak, desise

Kaynak Kişiler:

Eyup Oğlu İsmail Özcan

Salman Kızı Elmas Özcan

Cevat Oğlu Aziz Özyürek

Mehmet Oğlu Halil Büyük

Derleyen    :Yusuf Özcan

Çopraşıklı Vahit’in ağıdı

Daha önceki yazılarımın bazısında belirttiğim gibi atalarımız Maraş’tan gelmedir. “Dulkadiroğlu Beyliği; Oğuzların Bozok Kolunun, Günhan-Bayat, Yıldızhan-Avşar/Beydilli Boylarının birleşiminden oluşmuştur. Bayat Boyu Çorum, Avşar Boyu Adana(Toroslar),Beydilli Boyu ise Kırşehir -Çiçekdağı, Yozgat ve Yerköy civarına yerleşmiştir.”(E.Çakmak)

“Tarihçi Yazar Yusuf Halaçoğlu’nun, Anadoluda Aşiretler, Cemaatler, Beylikler adlı kitabının üçüncü cilt,982.sayfasında; Çopraşık Köyü Halil Hasanlı Cemaati, taifesi Salmanlı Kabilesi, Cunkar Boyu, Sancak Kırşehir, Yurdu Çopraşık, kuruluşu 1584’tür.Yazar bu bilgileri Osmanlı arşivinden aldığını ifadelemiştir.”(M.Zengin)

Köylümüz önce, Yalnızağaç (Zekere) Köyünden başlayıp, Çamalak Köyünün önünden Büyüklü’ye dayanan, Karaarkaç denilen çayırlığı mesken etmiş, daha sonra sivrisinek ve sıtmadan dolayı taşınmıştır. İnsanları ziraatla geçimini temin etmektedir. Okuma oranı yüksek olan köylülerimiz, devlet kademesinin her kesiminde yerini almıştır. Daha önceleri de köyümüzden yetişen hafızlar her yıl devlet hizmetine gönderilmiştir. Göç nedeni ile büyük bölümü, Yozgat, Şefaatli, Yerköy, Kırşehir, Çiçekdağı, Ankara, İstanbul, Kayseri, İzmir, Antalya ve yurdumuzun diğer şehirlerine yerleşmiş, yabancı ülkelerde yaşayanlar dâhil hiçbiri kökü ile bağını kopartmamıştır. Köyde kalan nüfus biçerdövercilik hususunda önemli bir isme sahiptir. Asla kan davası yoktur, eskiden olan bazı vakalar ise basit meselelerden vukua gelmiştir.(sınır ihlali, ekin otlatma, at davası, it davası, gençliğin üstünlük sağlama hırsı gibi sudan sebepler)

Köy büyüklerinden edindiğim bilgilere göre, üç kardeş olan dedelerimizin biri Maraş’ta kalmış, diğerleri şimdiki ikametine konmuştur. Çorum İli Alaca İlçesine bağlı Çopraşık Beldesi ise bizden ayrılarak şu anki araziye yerleşmiştir.

Belde, yaşlıların anlattığına göre 1700 yıllarda âlim bir kişi tarafından kurulmuştur. Halk arasında Çopur Şıh diye anılan bu zatın türbesi, etrafı korunaklı bir şekilde ve daima ziyarete açıktır. Dedemizin kabrini görmek bize de nasip oldu. Çopraşık Beldesi sakinlerinin geleneği, göreneği, kısacası yaşam tarzı köyümüz ile birebir örtüşmektedir. En önemlisi ise iki yerde de kan davası yoktur.

Yaşadığı hadiseler karşısında Anadolu insanı, yüreğinden kopanları türkü, mani ağıt gibi ürünlerle dile getirmiştir. Köyümüz ağıt ve deyişlerini Türk Edebiyatına kazandırmak gayemizdir. Kapanan yaralara neşter vurmak, küllenmiş ateşe yonga serpmek gibi bir maksadımız yoktur. Olaylara yorum yapmak işimiz değildir. İnşallah maksadımız hedefine ulaşır. 

Abdurrahman oğlu Vahit Koç’un; Eyüp, Paşa ve Mehmet isimli üç erkek kardeşi ile Naciye, Adeviye ve Emine adlı üç bacısı vardır. Hanımının ismi Medine olup çocukları yoktur. Kardeşlerden sadece Emine Bektaş hayattadır. Ağıdı kız kardeşleri ile hanımı karşılıklı yakmışlardır. Aile bireylerinden yaşayanlar Yerköy, Ankara ve Şefaatlide mukimdir. 1948 yılında ekinlerin yetişme vakti, vurularak öldürülen Vahit Koç’un, vefatı ile ilgili ağıdı derlediğim gibi aktarıyorum.

Vahit’in ağıdı

Kamuyonlar şatafınan geliyo

Acı acı düdüğünü çalıyo

İyi bak bacısı kurban ederim

Yağlı kurşun ciğerini deliyo (Eşi Medine)

Göklerin üstünde dönen teyyare

Bir zalim de kast eylemiş o yâre

Doktorlar kolunu kesmeye gelmiş

Kestirmem kolunu bulurum çare (Eşi Medine)

Bibim kızı emek vermiş bostana

Zalım düşman nasıl kıydın aslana

Ankaradan istemişler Çavuş’u

Giysin pardösüsün Çavuş süslene (Eşi Medine)

Bir çift camız koşar bir çift at koşar

Bilmiyom eşim de yol nerden aşar

İyi bak bacısı kurban ederim

Üçüncü kurşunda kolların açar (Eşi Medine)

Çayır yastığı da çimen döşeği

Başına birikmiş kürdün uşağı

Kurbanlar olayım babamın oğlu

Yok mu idi tabancayın fişeği (Bacısı Naciye)

Sabahınan kuşlar ile kalkarım

Anam hasta ben anamdan korkarım

Gadasın alayım Çavuş salarsa

Gider gelir sobasını yakarım (Eşi Medine)

Hanesi güzel de başı kademli

Lambası yanıyo içi endamlı

Hopo’nun odaya tahsildar gelmiş

Çevireyim kundaranı giden mi? (Eşi Medine)

Duman durdu Çamalak’ın özüne

Adeviye ne pek vurdu yüzüne

Hikmet demiş ben bacımı götürrüm

Ya biz ne diyelim elin kızına  (Bacısı Naciye)

Çöplerin dibinde ağlar oturrum

Verirlerse sandığımı götürrüm

Eğer baban sana silah almazsa

Satar kilimimi yardım getirrim (Eşi Medine)

Kekilini yatırmış da sağını

Kan bulaşmış işliğinin ağına

Atını yılkıya bırakmış eşim

Varın haber salın Çiçekdağı’na (Eşi Medine)

Kaynak Kişiler:

Salman Kızı: Hatice Sezen

Salman Kızı: Elmas Özcan

Kelimeler:

Şataf       : Caf caf, çalım, süs

Teyyare  : Uçak

Bibi          : Hala, eme

Camız      : Manda

Gada       : Dert, tasa, üzüntü

Kadem     : Ayak, adım, uğurlu, hayırlı

Endam     : Boy-pos

Kekil        : Kahkül, perçem

İşlik          : Gömlek

Yılkı          : Doğaya başıboş bırakılmış atlar

Derleyen: Yusuf ÖZCAN 

Resim: Hatice Sezen /Elmas Özcan

Çopraşıklı Boğa Memed’in ağıdı

 Çopraşık’ta, edebiyatımızın ürünlerinden, manilerle ağıtlar önemli bir yer teşkil eder. Geçmişten geleceğe ışık tutan bu olgular, nesilden nesile ezber yolu ile aktarıla gelmiştir. Özellikle ölünün başına, elbisesi (Soyka) ya da değerli bir eşyasını getirerek kadınların karşılıklı veya ferdi olarak ağıt yakması yas gereğidir. Mevta yakını kadınlar elbiselerini ters giyer, cesetin etrafında çemberlenip ağlaşırlar. Kutlamalara karalı esvaplarla katılır, ölene kadar kına, sürme, rastık gibi süsleri asla kullanmazlar, erkeklerse matem zamanı saçlarını kazıtırlar. Ölünün devesinin(varsa) boynundaki çana ot tıkanır. Atının eyeri ters vurulur, zilinin dili kopartılır.

Çopraşık ağıtları, kendi halkının yanında, gerek köylü, gerekse odalarda konaklayan, gezginler, çerçiler ve misafirler tarafından başka yörelere taşınmıştır. Daha önce, Ese’nin Ladif’in ağıdı başlıklı yazımızın içeriği ile aynı olan, konumuza bahis vaka, Şefaatli’nin Gülistan Köyü halkı ile vuku bulmuştur.

              Akrabalıkları halen devam eden Gülistan ile Çopraşık, Kuzgun Mevkiindeki hazine arazisi için anlaşmazlığa düşürülmüştür. Aynı güzergâhtaki Süleymanlı (Şu an Gülistan göleti) suyu kenarında, belirsiz kişilerce Çopraşık’tan iki kişi yaralanmış. Hayvanlarını otlatan, tarlasını işleyen iki köy halkı sinsiler tarafından planlı bir şekilde tacize başlanmıştır. Hat safhaya varan buğuz ve kin nihayet semeresini göstermiştir.

           Nifakçıların gayretiyle 1951 senesi 26 Mart günü iki köy halkı, silahlı çatışmaya girmiştir. Ese’nin Ladif (Latif Gürsaz),köy sakinlerinden Haydar’ın “sığırlarımızı götürüyorlar yetişin komşular” diye bağırmasına inanıp, hemen arkadaşı Boğa Mehmet’i (Mehmet Çakmak)çağırmış ve birlikte olay mahalline yönelmişler. 

Karşılıklı müsademeye başlanmış, ne yazık ki dönüşleri alkanlar içinde, kağnı ve at arabaları ile olmuş. Katil ya da katiller tam tespit edilemediğinden dosya kapatılmış, dava düşmüştür. Arazi ise üçüncü şahıslara geçmiştir. Sevinilecek durum ise her iki köyde bu husumeti sürdürmemiş akrabalıklarını fitnelere inat tazeleyip pekiştirmişlerdir.

Boğa Memed’in eşi Mihriban Çakmak(D.1933-Ö.1987), Recep, Sait ve Şaban(Ali) isimli üç çocukla dul kalmış. Aile büyükleri “yas hitama erdi, sahipsiz kalınmaz” diyerek, Mihriban Çakmak’ı, evlenme çağına erişen Boğa Memed’in yeğeni, Şıh Mehmet Çakmak’la nikâhlamışlar. Bu evlilikten, Meryem, Cevdet, Gülbeyaz, Hacer, Hatice, Hacı Aslan, Mustafa ve Fatma adlı çocukları dünyaya gelmiş. Çileli bir hayat süren Mihriban, çocuklarının bir kısmının ve eşinin acısını tattıktan sonra rahmete ermiştir. Mezarı Yozgat İli Yerköy İlçesi’ndedir. Annemin emmi kızı olan, Mihriban Teyzemin sağlığını bilirim. Annem Elmas Özcan ile küçük teyzem rahmetli Hatice Sezen’den edindiğim bilgiye göre, ağıtlarının bir kısmını, eşinin cenazesi başında, bazı bölümlerini ise daha sonra söylemiştir. Almanya’da yaşayan oğlu Aslan Çakmak, bilgileri doğrulamış, ezberini tarafımıza aktarmıştır.

Boğa Memed’in ağıdı

Doldurdu çayını içerim diye

Ahdetti ekini biçerim diye

Latif’in hayına çıktıydı eşim

Kuzgunu şahbazca geçerim diye

Ben Çavuşun karısıyım karısı

Bana değsin kurşunların yarısı

Al kanları kekiline bulaşmış

Bir sen miydin Çopraşığın delisi

Ben çavuşun geliniyim gelini

Gene kırdım arabanın salını

Büyükten küçükten karadır yüzüm

Ben süremem bu dulluğun yolunu

Atların haşarı getiremiyom

Tutup da çeşmeye götüremiyom

Dört bacım var diye övünüyodun

Birini yanımda yatıramıyom

Emmimin kızı da emmimin kızı

Kucağımda kaldı pek körpe kuzu

Muhtar da demiş ki yardım edelim

Duyar Kara Çavuş öldürür bizi

Ağır olur mavzerinin fişeği

Döküm kaldı evi barkı uşağı

Bacıları hizmetine dönsünler

Altına sereyim kutnu döşeği

Almış teskereyi çekip gidiyo

Toplanmış tertibi talim ediyo

Ben kurban olayım bibim oğluna

Askerin içinde koçluk ediyo

İncitir araba usul koysunlar 

Gâvur düşman öldüğünü duysunlar

Kara saçı kınalanmış kan ile

Bacıları kekilini yusunlar 

Mihriban Çakmak

Kelimeler:

Ahdetmek: Söz vermek, yemin içmek, an t etmek.

Hay:       :Ünlemek

Kuzgun       :Kuş, ağıtda mevkii ismi

Kekil       :Kahkül

Haşarı       :Azgın, huysuz, yaramaz

Mavzer       :Uzun namlulu silah

Kaynak kişiler:

Eyüp Oğlu İsmail ÖZCAN

Salman Kızı Elmas ÖZCAN

Salman Kızı Hatice SEZEN(Rahmetli)

Hacı Aslan ÇAKMAK(oğlu)

Derleyen: Yusuf ÖZCAN

 Bu bağlamda;

Gayemiz köyümüze ait ağıtları TRT ve Türk Edebiyat arşivine kazandırmaktır. Bu nedenle edebi değer taşıdığına inandığım ürünlerimizin yitip gitmemesi çabası ile yıllardır emek sarfetmekteyim.

Yüzyıllık Sarıkamış Ağıtlarımız bestelenerek, Orhan Gencebay, İzzet Altınmeşe, Zara, Ümit Besen, Recep Ergül, Mustafa Tatlıtürk ve Mehtap Demir gibi güzide sanatçılarımızın yer aldığı, “Sarıkamış Destanı” isimli albümde okundu.

 Bir konu ile ilgili çalışmalarımı yayımlamadan önce defalarca araştırır, sadece yazıda geçen kahramanların yakınlarına bağlı kalmayıp, o yörenin yaşayan büyükleri ile bulabildiğim belgelere de başvururum. Dikkat ettiğim en önemli husus konunun aslına sadık kalmaktır. İlgililerine zarar verici anlatımlarla asla işimiz yoktur. Kapanan yaralara neşter vurmak, geçmişin acısını gündeme taşımak gibi bir iffetsizlik şahsımızla bağdaşmaz.

Maksadımız geçmişteki acı tatlı hatıralardan ders çıkartılıp, güzel ve iyi olana yönelmektir. Hedefimiz su-i zan değil, hüsn-ü zandır. Tüm yazıncılar gibi tasarruf hakkımız, yıkıcı değil yapıcı, ayrıştırıcı değil barıştan yanadır. İlkemiz ve ülkümüz sevgiyi paylaşmaktır. 

Derleme ve araştırma yazıları geçmişten geleceğe ışık tutacağından, mutlaka bir dayanağı ve kaynağı vardır. Ayrıca yazılanlar, başta gelenek, görenek, kişi hak ve hürriyetlerine saygılı, hukuka, tababete en önemlisi ise inançlara ters düşmemelidir. Keyfiyete göre yazılanlar, hem yazarına hem de konuya zarar verdiği gibi, zamanla çöpteki yerini alacaktır.

Çopraşıklı Ese’nin Ladif’in ağıdı

Çiçekdağı İlçesi Çopraşık Köyü, Yozgat, Nevşehir ve Kırşehir İllerinin kesişim noktasında büyük bir yerleşim birimidir. Ataları Maraş’tan gelme, okuryazarlık oranı yüksektir. Yeniliğe açık insanları ananelerinden de kopmamıştır. Türkmen töresi gereğince yaşam sürdürür, inançlarından taviz vermezler.”İçerde soy, dışarıda köy gayreti” ilkesine yürekten bağlıdırlar. İnsanlarının eli açık misafirperver, paylaşımcılığının yanında cesur ve gözüpektir.

Gelenekçi Türkmen köyü olan Çopraşık’ta, edebiyatımızın ürünlerinden, manilerle ağıtlar önemli bir yer teşkil eder. Geçmişten geleceğe ışık tutan bu olgular, nesilden nesile ezber yolu ile aktarıla gelmiştir. Özellikle ölünün başına, elbisesi (Soyha) ya da değerli bir eşyasını getirerek kadınların karşılıklı veya ferdi olarak ağıt yakması yas gereğidir. Erkeklerin söyledikleri ağıtlar daha sonra oluşumda yerini alır ve aile içi söylenir. Çopraşık ağıtları, kendi halkının yanında, gerek köylü, gerekse odalarda konaklayan, gezginler, çerçiler ve misafirler tarafından başka yörelere taşınmıştır.

Çopraşık’ın çevre köylerle irtibatı ve uyumu örnek teşkil eder adeta. Çoğu ile dostluk bağlantılarının yanında akrabalıkları mevcuttur. Kuruluş tarihi çok eskilere dayanan köyün, komşularıyla sınır ihlali, hudut anlaşmazlığı yaşanmamıştır.

Konumuza bahis vaka, Şefaatli’nin Gülistan Köyü halkı ile vuku bulmuştur. Aslında iki köy ”göbek dönmedik” emmi ve dayı çocukluğunun yanında, halen birbirinden kız alıp veren akrabadırlar. Her devirde olduğu gibi fitne çarkını işletip, dede torunlarını kavgaya tutuşturmaya başarmıştır.

Gülistan ile Çopraşık arasında, Kuzgun Mevkiindeki hazine arazisi anlaşmazlığa neden olmuştur. Aynı güzergâhtaki Süleymanlı (Şu an Gülistan göleti) suyu kenarında, belirsiz kişilerce Çopraşık’tan Battal Kul bacağından ve Salih Nas (Güdülü Salih) ayağından vurulmuştur daha önce. Hayvanlarını otlatan, tarlasını işleyen iki köy halkı sinsiler tarafından planlı bir şekilde tacize başlanmıştır. Hat safhaya varan buğuz ve kin nihayet semeresini göstermiştir.

Muzuların gayreti neticesinde1951 senesi 26 Mart günü iki köy halkı, silahlı çatışmaya girmiştir. Duyan duymayana ileterek, yangına yonga taşınmıştır. Konudan geç haberdar olan, Ese’nin Ladif (Latif Gürsaz),hanımları rıza göstermese de ”ayıplarlar, kınarlar” endişesi ile arkadaşı Boğa Mehmet’i de (Mehmet Çakmak)yanına alarak, olay mahalline yönelmiştir. Beş aylık hamile Ladif’in eşi Sosiy (Sultan) ile Boğa Mehmet’in karısı Mihriban her ne kadar caydırmaya çalışsa da;”onlar bizim akrabalarımız, kavgaya gitmiyoruz, şöyle görünüp döneriz” diyerek hanımlarını ikna etmişler. Ne yazık ki dönüşleri, alkanlar içinde kağnı ve at arabaları ile olmuş. Ladif’in İrfan(Rahmetli) ve Şıhı Mehmet isimli iki oğlu ile sonradan doğan Latife adlı kızı yetim kalmıştır. Kuzgun mevkiine vardıklarında, ekinlerin arasında pusuya yatan acımasızlar iki babayiğidi avlamışlar.

 Netice; Çopraşık’tan iki ölü, Gülistan Köyü’nden yirmiiki kişi kısa bir süre tutuklu kalmış, katil ya da katiller tam tespit edilemediğinden dosya kapatılmış, dava düşmüştür. Arazi ise üçüncü şahıslara geçmiştir. Sevinilecek durum ise iki köy halkı bu husumeti sürdürmemiş akrabalıklarını fitnelere inat tazeleyip pekiştirmişlerdir.

Rahmetli Latif Gürsaz’ın ardından yakılan ağıtlar, Eşi Sultan(Sosiy),arkadaşı Ethem Zengin, bibisi kızı Zeynep Bayar ve bacısı Zeynep tarafından karşılıklı söylenmiştir.

Ladif’in hanımı Sultan rahmetli olmuş, çocukları Yozgat İli Yerköy İlçesinde ikamet etmektedir. Torunu Güner Gürsaz Yozgat’ta yaşamakta ağıtları derlememde destek olmuştur. 

Çopraşıklı Ese’nin Ladif’in ağıdı

Çiy düşmüş bıyığa kaşları enli

Bakmaya kıyamam püskürme benli

Gâvur düşman nasıl kıydın yiğide

Bu yiğit dayımın yalınız oğlu

Sakosunu giyer gelir aradan

Bibim oğlun esirgesin Yaradan

Aman Allah kurbanların olayım

Bu sefer de atlasaydın sıradan

Selkiye de dayım oğlu sekliye

Gelin yoğurt çalmış beyaz helkeye

Minderi boş kaldı gadan alayım

Kim köskelir bundan böyle sekiye (Yeter Bayar)

Ben Ladifin bacısıyım bacısı

Derin işler bu gardaşın acısı

Evine gel babam oğlu evine 

Yaman olur Çopraşığın gıcısı (Bacısı Zeynep)

Martin atıldıkça dağlar bozular

Arkada ağlıyor görpe kuzular

Yandın arkadaşım beyhude yandın

Ellez’in kızı da durmaz sızılar (Ethem Zengin)

Kamyon geldi birbirine dayandı

Ağ göyneği al kanlara boyandı

İrfan küçük döndüremez çiftini 

Oğlum var diye de boşa güvendi

İkindi vakti de kurşun atıldı

Mavzer sesi feryatlara katıldı

Varıp mezarına ben ne söyleyim

Şıkı’nın irfan’ın yüzü yırtıldı

Gel hele Yahya yanıma otur

Götür İlyas Ağa süreği götür

Kapı bir komşusun gadan alayım

Gelirken İrfanın kalemin getir

Gidemem bacım Şıkım pek tatlı

O kepir tarlanın ekini katlı

Kâhya ile tutuşmuşlar el ele

İkisi de bir birinden gıymatlı

Mihriban ocağa cezveyi sürsün

Bacısı odada kahveyi versin

Haber salın yarenleri toplansın

Ellezin kızı da tedarik görsün

Pehlivanın ince belde yarası

Davran gardaş yiğitliğin sırası

Bu yıl çöl tarlanın ekini yeğin

Kimlerden alayım ırgat parası 

Karnımda kaldı da beş aylık kuzu

Ölünce biter mi bu ince sızı

Yandım eşim yandın boşuna yandın

Kimlere emanet bıraktın bizi

Düşman sürmüş mavzerine fişeği

Altına döşeyin kutnu döşeği

Pehlivana muska yazsın hocalar

Serbest gelmiş Gülistan’ın uşağı

Ellerim var mıyo ekmek yemiye

Dayanamam kuru yere komuya

Nasıl kıydın söyle sen Memmet Emmi

Şu babamın tek birini yumaya

Kelimeler:

Ben: Hal, tendeki küçük lekeler

Sako: Pardösü

Bibi: Hala, eme (babanın kız kardeşi)

Selki: Yöresel ağız, selelik- dinlenilecek yer

Seki: Set, doğal düzlük

Gada: Dert, bela

Gıcı: Küçük dolu tanesi

Bozulamak: Acı çığlık, deve sesi

Mavzer: Uzun namlulu silah

Sürek: Toplu av-Alınıp satılan büyük baş hayvan

Kepir: Kıraç-çorak-verimsiz toprak

Kutnu: İpekli kumaş

Kaynak kişiler:

Şıhı Mehmet Gürsaz (Oğlu)

Latife Dağ (Gürsaz)    (Kızı)

Güner Gürsaz          (Torunu)

Derleyen: Yusuf ÖZCAN

Keçe Bekir’in  Abidin’in ağıdı

Ataları Maraş’tan gelmedir. Çopraşık Köyü; İlkin Yozgat’a, ardından Avanos, sonunda Çiçekdağı’na(Mecidiye) bağlı olduğundan nüfus kayıtları, askerlik celpleri ve arazi bilgileri bu üç merkezden de çıkmaktadır. Halkı çiftçilik, hayvancılık ve ticaretle geçinir. Okuma -yazma oranı yüksek Çopraşık’tan, devlet yönetiminin her kademesinde bireylere rastlanır. 

Köy,1960 yılından itibaren göç vermeye başlamıştır. Çoğunluğu Şefaatli, Yerköy, Yozgat, Kırşehir, Ankara, Kayseri ve İstanbul’a yerleşmiştir. Başka ülkelerde önemli bir nüfusu bulunmasına karşın, insanı soyu ve köyü ile bağını koparmamıştır hiç.

              Bayram, düğün, cenaze törenlerinde söylenen ağıt ve maniler geçmişten geleceğe ışık tutar. Mevta yakını kadınlar elbiselerini ters giyer, soykanın etrafında halkalanıp ağlaşırlar. Kutlamalara karalı esvaplarla katılır(bulunmaya mecbursa), ölene kadar kına, sürme, rastık evin eşiğinden giremez, erkeklerse matem zamanı saçlarını yületirler. Ölünün devesinin(varsa) boynundaki çana ot tıkanır. Atının eyeri ters vurulur, zilinin dili kopartılır.

 Köyün gençleri, hasat sonu Kayseri, Adana, Yozgat arasında yük taşımacılığına giderler, beş altı ay çalışıp dönerler ki kış mevsimi daha rahat geçirilsin diye.

Anadolu’mda; Ozanlar, âşıklar nasıl mahlaslarıyla bilinirse, kimileri ve çoğu sülaleler de lakaplarıyla anılır.            Keçe Bekir, Osman Çavuşlar-Mangallılar ile Kosaların ana tarafından dedeleridir. Keçe Bekir’in Abidin isimli bir oğlu üç kızı vardır. Keçe, bekâr olan oğlunu, yeğeni Mehmet ile çalışmaya gidenlerin arasına katar.

Abidin, Everek civarında (Develi) hastalanır, şifa için bir tekkeye götürürler, hak vaki olunca da oraya defnederler. Epey bir zaman sonra, tülü mayalar Çopraşık’a girerken, Keçe Bekir’in kızları komşularıyla birlikte kardeşlerini karşılamaya çıkar ama develerinin çan sesini duyamazlar. Çünkü ot basılmıştır. Abidin’in boz buğuruyla getirilen soykalarının (elbiseleri)üstüne kapanıp ağıt yakarlar.

Abidin’nin ağıdı

Yele yele karşı vardım komşular

Ayağımı taşa vurdum komşular

Emmim oğlu Memmed köye dönerken

Gardaşım Abidin sandım komşular

Ot basmışlar devesinin çanına

Soykasını yüklemişler yanına

Ben kurban olayım babam oğluna

Sığmamış mı Evereğin hanına

Topuğuma kalem battı kanadı

Bize miydi bu feleğin inadı

Ellerim koynumda ören beklerim

Kuşlar bile yuvasına tünedi

Kaderim kaderim kötü kaderim

Duysun Hacı emmim kuzu güderim

Ayağım yalın da sırtım göyneksiz

Anam ile yığınına giderim

Lülelide dağın başı lüleli

Çuval dokuyodum elim kınalı

Dede yatırında Tekke önünde

Aylar olmuş babam oğlu öleli

Tekke senin yeşil mumun yanmaz mı?

Çayırına tülü maya konmaz mı?

Çatal adak bağlayayım kapına

Abadin’im Çopraşığa dönmez mi?

Anam aba giymiş üstü yırtılı

Beyaz saçı duluğuna dürtülü

Haber salın celep ile cambaza

Abidin’in boz buğuru satılı

Çetel tuttum giden ayın beşinden

Çarık diktim gardaşıma meşinden

Gadasın aldığım gülyüzlü Memmed

İnsan ayrılır mı emmideşinden

Gün dönünce ıssızlaşır yazılar

Ne gül biter ne de sinek vızılar

Ot tepmişler boynundaki çanına

Koca lök de yürüdükçe bozular

Çıkamadım şu Senir’in düzüne

Derdim deste idi oldu düzine

Ciğer ataşına kar tesir etmez

Daha bakmam Erciyes’in yüzüne

Yusuf ÖZCAN

Kaynak kişiler:

Asiye ER          (Afşar Duman kızı)

Elmas ÖZCAN(Salman Öcan kızı)

Kaynak kişiler aynı köyden olup, halen Yozgat’ın Şefaatli İlçesinde yaşamaktadır.

Derleyenler:

Mehmet ER

Yusuf ÖZCAN

Kelimeler_________________________________________________________:

Soyka: Ölünün giysileri

Kalem: Biçilmiş ekin kökü

Tekke: Kayseri İli, Develi İlçesi Havadan Köyü civarında

Tülü maya: Uzun tüylü deve

Celep: Kesilecek hayvan alıp satan kişi

Cambaz: At alıp satan kişi (At cambazları)

Buğur (Buğra):Erkek deve

Çetel (e):Oyulup, çizilerek açılan kertik, ya da çentik

Gada: Dert, üzüntü, bela

Emmideş: Amcaoğlu

Lök (cemel):Erkek deve

Bozulamak: Develerin uzun ve acı acı böğürmesi (Bozlaklar bundan türemiştir)

Sanir (senir):İki tepe ya da dağ arasındaki dik sırt

Alkızı

Rıza küçük uyumuyor dizimde

Döke döke yaş kalmadı gözümde

Benim Osman’ıma öldü diyemem

Daha ahuzarı Yörük kızında.

(Maviş Özcan) 

  Anadolu insanının İslam öncesi ve sonrasına ait çok sayıda kültürel öğeleri vardır. Bunların başında destanlar, şiirler, türküler, şarkılar, ağıtlar, bilmeceler, tekerlemeler, hikâye ve masallar yer alır. Yanık yürekliler sızılarını terennüm için çeşitli ifade yolları bulmuşlardır.

Tabiat olaylarının, malları ve canlarına yaptığı tesirleri, hayal güçleriyle bir sebebe dayandırmayı beceren halkımız, halay, ortaoyunu gibi sahnelemeler yanında, düşünce ikliminin esintilerini ezgileriyle süslemenin ustasıdırlar.

Önce Yozgat’a, sonra Avanos'a bağlı, Çiçekdağ’ı İlçemizin Çopraşık Köyü’nden Hafız, eşi Ayşe’nin doğum yaptıktan sonra ölümü üzerine çaresizliğini, ağıtlara yüklemiştir. Zamanla,aynı yer sakinlerinden İsmail Özcan ile rahmetli Güllü Büyük’ten derlediklerimi aktarıyorum: 

Döşeğinde Albasarak (Alkızı; inanışa göre loğusalara musallat cin türüdür) rahmete eren loğusanın ardından geride kalan kocası harman savururken kendi kendine aşağıdaki ağıdı yakar.

Al diyom da bebesini almıyo

Alkızları nazlı yâri salmıyo

Gadasın aldığım oturan eller

Kavim gardaş kapımızı çalmıyo

Harmanım ortada serili kaldı

Yorganım yüklükte dürülü kaldı

Nen ederim körpe kuzu avunmaz

Ellerim beşikte yorulu kaldı

Dermansız kollarım böğrüme gider 

Ağrılar başımdan bağrıma gider

Varsın murat alsın Çopraşık köyü

Bana ettikleri ağrıma gider

Nolayım da hele deyin nolayım

Derdi gamı kirmenlere dolayım

Tomurcuk gülümü mihrican vurdu

Yağmur olup mezarını sulayım 

Bilemedim bu Hafız’ın suçu ne

Pençe değdi ciğerinin içine

Akşamüstü gelin ettim nazlımı

Yangın düştü beş vakidin üçüne

Derleyen:Yusuf ÖZCAN 

01.02.2018

Asiye’nin ağıdı

Gel Asiye saçlarını öreyim

Mehmet ister mah yüzünü göreyim

Sen ağlama kurbanların olayım

Örenin bekçisi bacın ağlasın

Veranede benim gönlüm verane

Baykuş konsun Çopraşığın örene

Söyleyin bibime kurşun döktürsün

Göz mü değdi bahçemdeki cerene

Boncuk taktım örüğünün dördüne

Diyemedim bacım senin derdin ne

Konuya komşuya karadır yüzüm

Dönüp bakmam Şıh Ahmet’in yurduna

Bahar gelir yazı yaban süslenir

Mor koyunlar kuzusuna seslenir

Dolanma kız Kör Kuyunun başında,

Şavkın düşer beliklerin ıslanır

(Yeğeni Asiye’nin ağıdını, anam Elmas Özcan’dan derledim. Serpilip büyüyen sürmeli cerene, gören bir daha dönermiş. Ne yazık ki akıbeti kötü olmuş. Ansızın kaybolan güzel kızı günlerce arayıp sormalarına karşın bulamamışlar. Neticede evlerinin arkasındaki Körkuyuya bakanlardan birisi cesedini suyun yüzünde görmüş. Aile büyüklerinden kadınları elbiselerini ters giyip ağıdına oturmuş, erkekler ise saçlarını kazıtıp yas tutmuşlar:Evlenecek gençlerinin bayrakları kaldırılmış anacak çalgısız toy yapılmış onca zaman. Hazin sonun nasıl gerçekleştiği halen bir bilen çıkmadı diyen anam, gözyaşları arasında ağıdı aktardı.

Derleyen: Yusuf Özcan
14.04.2018

 Çopraşıklı Afşar Duman’ın anasına ağıdı

Seyisimin tıngırdağın almışlar

Yat yanına diye azar çalmışlar

Bilmem Araplı’da bilmem Horla’da

Anamın ölüsün çölde bulmuşlar

Varıp bakam Çamalağın özüne

Sinekler üşüşmüş kara gözüne

Kurbanlar oluyum güzel anama

Gücenmiş mi elkızının sözüne

Doldurmuş testiyi içerim diye

Yürümüş keseden geçerim diye

Kınaman anamı oturan eller

Dememiş hasretten naçarım diye

Ateş düşüp ekinleri yakıla

Tarlanın ortası gelmez akıla

Kurbanlar oluyum hatın anama

Ellerine al kınalar yakıla

Çiçekdağı ilçem de Çopraşık Köyüm

Bir öksüz Afaşar’ım Emirler soyum

Kuşlar gibi döne döne ararım

Bulsun İzevir’de suyunu koyum

Derleyen: Yusuf Özcan

Derlenen kişiler: Çiçekdağı Çopraşık köyünden, Salman kızları Elmas Özcan ve Hatice Sezen.Eyüp oğlu İsmail Özcan

Hikayesi Afşar  ve İzevir (Azîz Duman)  Dumanın anası Horladandır .Köyünü özler ziyaret için hazırlanır, fakat gelinler eşeğini elinden alırlar. O da kahreder küçük bir testi su alarak ağustosun sıcağında yaya yola düşer. zaten yaşlıdır dayanamaz aynı zamanda yolunu şaşırır ekinlerin arasına düşer ölür.Cenazesini sineklerin üşüşmesinden bulurlar.Oğlu Rahmetli Afşar Duman yakar. Ben de anam hatice teyzem ve babamdan derledim

Alkızı

Rıza küçük uyumuyor dizimde/Döke döke yaş kalmadı gözümde/Benim Osman’ıma öldü diyemem/Daha ahuzarı Yörük kızında.(Maviş Ecem) 

  Anadolu insanının İslam öncesi ve sonrasına ait çok sayıda kültürel öğeleri vardır. Bunların başında destanlar, şiirler, türküler, şarkılar, ağıtlar, bilmeceler, tekerlemeler, hikâye ve masallar yer alır. Yanık yürekliler sızılarını terennüm için çeşitli ifade yolları bulmuşlardır.

Tabiat olaylarının, malları ve canlarına yaptığı tesirleri, hayal güçleriyle bir sebebe dayandırmayı beceren halkımız, halay, ortaoyunu gibi sahnelemeler yanında, düşünce ikliminin esintilerini ezgileriyle süslemenin ustasıdırlar.

Önce Yozgat’a, sonra Avanos'a bağlı, Çiçekdağ’ı İlçemizin Çopraşık Köyü’nden Hafız, eşi Ayşe’nin doğum yaptıktan sonra ölümü üzerine çaresizliğini, ağıtlara yüklemiştir. Zamanla,aynı yer sakinlerinden İsmail Özcan ile rahmetli Güllü Büyük’ten derlediklerimi aktarıyorum: 

Döşeğinde Albasarak (Alkızı; inanışa göre loğusalara musallat cin türüdür) rahmete eren loğusanın ardından geride kalan kocası harman savururken kendi kendine aşağıdaki ağıdı yakar.

Al diyom da bebesini almıyo

Alkızları nazlı yâri salmıyo

Gadasın aldığım oturan eller

Kavim gardaş kapımızı çalmıyo

Harmanım ortada serili kaldı

Yorganım yüklükte dürülü kaldı

Nen ederim körpe kuzu avunmaz

Ellerim beşikte yorulu kaldı

Dermansız kollarım böğrüme gider 

Ağrılar başımdan bağrıma gider

Varsın murat alsın Çopraşık köyü

Bana ettikleri ağrıma gider

Nolayım da hele deyin nolayım

Derdi gamı kirmenlere dolayım

Tomurcuk gülümü mihrican vurdu

Yağmur olup mezarını sulayım 

Bilemedim bu Hafız’ın suçu ne

Pençe değdi ciğerinin içine

Akşamüstü gelin ettim nazlımı

Yangın düştü beş vakidin üçüne

Yusuf ÖZCAN

Ana(dolu

     Bizler Türk Milleti olarak, yediden yetmişine dek gelenek ve göreneklerimize yürekten bağlıyız. Günlük hayatımızda hiç farkında olmadan, “örf /adet” dediğimiz, toplumun kendiliğinden oluşturup ve işlettiği bu kanunlara uyar ve uygularız.

 Toplu kentleşmenin her ne kadar etkilemeye çalıştığı bazı törelerimiz yok olmaya yüz tutsa da, küçük yerleşim birimlerinde özellikle Anadolu’da halen bu geleneklerden çoğu yaşamaktadır.Bugünkü yazımda ocakların sönmemesi, sülale tütününün tütmesi için yaşanan bir fedakarlık hikayesini aktarmak istiyorum.

 ANADOLU/ ANA-DOLU; Bu necip millet yakın tarihine kadar ne analar çıkarmıştır bağrından. Karafatmalar, Nene Hatunlar, Hüsne Gelinler…

 Hüsne Gelin uzun boylu, beyaz tenli, sürmeli gözleri, sümbül gibi saçlarıyla akılları baştan alan bir güzelliktedir. Şefaatli’nin Kepez’inden, el tutan Çopraşık Köyü'nde yaşayan delikanlıların hemen hemen hepsi, neredeyse bu cerene sevdalıdır. Gelin görün ki ürkek ceylan gönlünü bir yiğide kaptırmıştır. Bu delikanlı bir ocağın tek umudu olan Ömer Çavuş’un oğlu Şah İsmail’dir. Tez zamanda dillere destan bir düğünle muratlarına ererler. Güzel gelin ne yazık ki evimin direği dediği sevdalısının, evlenmeye engel teşkil eden bir hastalığın pençesinde cebelleştiğini, ancak baharının altıncı ayında öğrenir. Neylesin “Allah’ın yazgısı, talihim” der razı olur.

 Şah İsmail’in beklenen akıbeti gerçekleşince, yeşeren umutlarının yerine kara bulutlar çöker. Hüsne’nin sadakati ocağın ateşini yakmak üzere mücadele azmini daha da güçlendirmiştir. Gelinlikle girilen yerden kefenle çıkılacağını iyi bilir, çünkü öyle bir kültürle yetişmiştir. Bu tütün tütecektir diyerek henüz diriliğini kaybetmeyen kaynatasını evlendirmeye karar verir, nihayetinde başarır. Kaynatasının evliliğinden nurtopu gibi bir oğlan çocuğu dünyaya gelir. Hüsne’nin duaları kabul olmuştur. Ellerine doğan bu yavruyu kendi evladı gibi korur, büyütür. Askerlik dönüşü köyünden güzel bir kızla evlendirir. Hüsne ev reisi olarak ilk torununu da bağrına basar. Doksan yaşlarında ölmeden önce “Ocaktan maksat devlete nefer yetiştirmektir” dediği halen söylenegelmiştir.

Gelsin

Dağılmaz üstümden bu kara duman

Aklımı başımdan alanım gelsin

Doktora tabibe götürmen aman

İçime pençesin salanım gelsin   

Köklenmiş çıbana merhem kâr etmez

Seven mecnun olur elden ar etmez

Bu sırrı bilenler intizar etmez        

Yıllardır saklanan yalanım gelsin

Bölünmüş uykuda düşler görüp de

Bile bile bir çıkmaza girip de

Kuşkulu sözlere kulak verip de

Dolu bardaklara dolanım gelsin

Sevda cephesinde atıldık öne

Ölsek de geriye dönmedik gene

Sam vurup da bağımızı bu sene

Tomurcuk gül iken solanım gelsin

Tanesiz ekinler diker başağı

Yağmursuz bağlamaz bulut kuşağı

Kendi dağlarından itip aşağı

Alıp taştan taşa çalanım gelsin

Boşuna da deli gönül boşuna

Yüz sürersin hanesinin taşına

Orta yerde koyup kendi başına

Gidip bir hoyratın olanım gelsin 

Ağzındadır kırlangıcın sıvası

Onun için güzel olur yuvası

Huzuru mahşerde gönül davası

Bu garip Özcan’a kalanım gelsin

Yusuf ÖZCAN

Yiğit Ali...

Yerköy'e haber duyuldu
Dediler Ali vuruldu (oy)
Kahpe sırtındanmı vurdu
Vay  yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

Kaderinde buda varmış
Kahpe düşman pusu kurmuş  (oy)
Ardından  kurşunlar yağmış
Vay  yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

Görenler anlattı duydum
Kurşun yedin geri döndün  (oy)
Düşmana doğru yürüdün
Vay yiğit Ali
Sen cİvan Ali
Oy güzel Ali oy

Yiğitlik neylesin buna
Yağlı kurşun değmiş cana  (oy)
Kader benzermi babaya
Vay yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

Düşman bileğin bükemez
Yiğidi kimse çekemez  (oy)
Ardından fitne tükenmez
Vay yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

Biri anan biri yarin
Ardın sıra ölenlerin  (oy)
Boynu bükük bak Mine'nin
Vay yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

İmam geldi yıkamaya
Başladı kanın akmaya  (oy)
Şehit dedi bu Vallaha
Vay yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

Yakışırmı gence ölüm
Glüyordu gördüm yüzün  (oy)
Sanki Firdevs’e yürüdün
Vay yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

Musallaya geldi başın
Perişan bacın gardaşın  (oy)
Kayıbı var çopraşığın
Vay yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

Aslan gittin, Aslan kaldı
Kalan ardından ağladı  (oy)
Vallahi sana doymadı
Vay yiğit Ali
Sen civan Ali
Oy güzel Ali oy

Aslan Çakmak
22.09.2016

AĞITLAR
Kars`ta Ermeniler tarafından öldürülen asker Nasır için yakılan ağıt.(Çopraşık köyü)
Nasırım Nasırım yadigar çavuş
Ermeni geliyor şu yanna savuş
Anam oğlu istihamcı kendin şaşırır
Alaman kızları yara bişirir
Yaz gününde sinek konar yarana

Askerde iken ölen İsmet için annesinin yakmış olduğu ağıt.(Çopraşık köyü)

Yüsamış hastanen pecesi
Yudumu ola İstanbulun hocası
Onikinci ayın onbeş gecesi
Sürmeli İsmet teslim etmiş canını

Çopraşığın suyu bulanık akar
Gecikti mektubun gelinin çıkar
Üç tene bacın yoluna bakar
Felek gurbet ilde koman ölümü

Kayısı dikili kapısı kitli
Emmimin oğlu canımdan tatlı
Memmette ismete karşı gidecek
Terkisi oğlanlı altı arabalı

Köyde ermiş olduğu söylenen Arap hocanın askerde ölen oğlu için kızı Meryem tarafından söylenen ağıt.

Engurun ovası var düzü var.
Kucakta Mulla'nın kırklı kızı var
Tohlu toplayacak tüccar kardeşim
Bir atınan bir habede gözü var.

Engurun ırakta Topahlı yakın
Babamın uşağı nazerden sahın
Öldü demeye allahtan korkun
Yeni geldi onüç günlük kağıdı
Topahlıya imam dursun saati



Sayın:Yusuf Özcan tarafından derlenmiştir.